Complete Works of Horace (Illustrated) (Delphi Ancient Classics)
Page 66
ternos ter cyathos attonitus petet
uates, tris prohibet supra 15
rixarum metuens tangere Gratia
nudis iuncat sororibus.
Insanire iuuat... Cur Berecyntiae
cessant flamina tibiae?
Cur pendet tacita fistula cum lyra? 20
Parcentis ego dexteras
odi: sparge rosas; audiat inuidus
dementem strepitum Lycus,
et uicina seni non habilis Lyco.
Spissa te nitidum coma, 25
puro te similem, Telephe, Vespero
tempestiua petit Rhode:
me lentus Glycerae torret amor meae.
XX
Non uides quanto moueas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paulo fugies inaudax
proelia raptor,
cum per obstantis iuuenum cateruas 5
ibit insignem repetens Nearchum:
grande certamen tibi praeda cedat
maior, an illi.
Interim, dum tu celeris sagittas
promis, haec dentes acuit timendos, 10
arbiter pugnae prosuisse nudo
sub pede palmam
fertur, et leni recreare uento
sparsum odoratis umerum capillis,
qualis aut Nireus fuit aut aquosa 15
raptus ab Ida.
XXI
O nata mecum consule Manlio,
seu tu querellas siue geris iocos
seu rixam et insanos amores
seu facilem, pia testa, somnum,
quocumque lectum nomine Massicum 5
seruas, moueri digna bono die,
descende, Coruino iubente
promere languidiora uina.
Non ille, quamquam Socraticis madet
sermonibus, te negleget horridus: 10
narratur et prisci Catonis
saepe mero caluisse uirtus.
Tu lene tormentum ingenio admoues
plerumque duro; tu sapientium
curas et arcanum iocoso 15
consilium retegis Lycaeo.
Tu spem reducis mentibus anxiis
uiresque et addis cornua pauperi,
post te neque iratos trementi
regum apices neque militum arma. 20
Te Liber et si laeta aderit Venus
segnesque nodum soluere Gratiae
uiuaeque procucent lucernae,
dum rediens fugat astra Phoebus.
XXII
Montium custos nemorumque uirgo,
quae laborantis utero puellas
ter uocata audis adimisque leto,
diua triformis,
inminens uillae tua pinus esto, 5
quam per exactos ego laetus annos
uerris obliquom meditantis ictum
sanguine donem.
XXIII
Caelo supinas si tuleris manus
nascente luna, rustica Phidyle,
si ture placaris et horna
fruge Lares auidaque porca
nec pestilentem sentiet Africum 5
fecunda uitis nec sterilem seges
robiginem aut dulces alumni
pomifero graue tempus anno.
Nam quae niuali pascitur Algido
deuota quercus inter et ilices 10
aut crescit Albanis in herbis
uictima, pontificum securis
ceruice tinguet; te nihil attinet
temptare multa caede bidentium
paruos coronantem marino 15
rore deos fragilique myrto.
Inmunis aram si tetigit manus,
non sumptuosa blandior hostia
molliuit auersos Penatis
farre pio et saliente mica. 20
XXIV
Intactis opulentior
thesauris Arabum et diuitis Indiae
caementis licet occupes
terrenum omne tuis et mare publicum:
si figit adamantinos 5
summis uerticibus dira Necessitas
clauos, non animum metu,
non mortis laqueis expedies caput.
Campestres melius Scythae,
quorum plaustra uagas rite trahunt domos, 10
uiuunt et rigidi Getae
inmetata quibus iugera liberas
fruges et Cererem ferunt
nec cultura placet longior annua
defunctumque laboribus 15
aequali recreat sorte uicarius.
Illic matre carentibus
priuignis mulier temperat innocens
nec dotata regit uirum
coniunx nec nitido fidit adultero; 20
dos est magna parentium
uirtus et metuens alterius uiri
certo foedere castitas,
et peccare nefas aut pretium est mori.
O quisquis uolet impias 25
caedis et rabiem tollere ciuicam,
si quaeret Pater Vrbium
suscribi statuis, indomitam audeat
refrenare licentiam,
clarus postgenitis; quatenus, heu nefas! 30
uirtutem incolumem odimus,
sublatam ex oculis quaerimus inuidi.
Quid tristes querimoniae
si non supplicio culpa reciditur,
quid leges sine moribus 35
uanae proficiunt, si neque feruidis
pars inclusa caloribus
mundi nec Boreae finitimum latus
durataeque solo niues
mercatorem abigunt, horrida callidi 40
uincunt aequora nauitae?
Magnum pauperies obprobrium iubet
quiduis et facere et pati
uirtutisque uiam deserit arduae.
Vel non in Capitolium 45
quo clamor uocat et turba fauentium
uel non in mare proximum
gemmas et lapides, aurum et inutile,
summi materiem mali,
mittamus, scelerum si bene paenitet. 50
Eradenda cupidinis
praui sunt elementa et tenerae nimis
mentes asperioribus
formandae studiis. Nescit equo rudis
haerere ingenuus puer 55
uenarique timet, ludere doctior
seu Graeco iubeas trocho
seu malis uetita legibus alea,
cum periura patris fides
consortem socium fallat et hospites, 60
indignoque pecuniam
haredi properet. Scilicet inprobae
crescunt diuitiae, tamen
curtae nescio quid semper abest rei.
XXV
Quo me, Bacche, rapis tui
plenum? Quae nemora aut quos agor in specus
uelox mente noua? Quibus
antrum egregii Caesaris audiar
aeternum meditans decus 5
stellis inserere et consilio Iouis?
Dicam insigne, recens, adhuc
indictum ore alio. Non secus in iugis
exsomnis stupet Euhias,
Hebrum prospiciens et niue candidam 10
Thracen ac pede barbaro
lustratam Rhodopen, ut mihi deuio
ripas et uacuum nemus
mirari libet. O Naiadum potens
Baccharumque ualentium 15
proceras manibus uertere fraxinos,
nil paruum aut humili modo,
nil mortale loquar. Dulce periculum est,
o Lenaee, sequi deum
cingentem uiridi tempora pampino. 20
XXVI
Vixi puellis nuper idoneus
et militaui non sine gloria;
nunc arma defunctumque bello
barbiton hic paries habebit,
laeuom marinae qui Veneris latus 5
custodit. Hic, hic ponite lucida
funalia et uectis et arcus
oppositis foribus minacis.
O quae beatum diua tenes Cyprum et
Memphin carentem Sithonia niue 10
regina, sublimi flagello
tange Chloen semel arrogantem.
XXVII
Impios parrae recinentis omen
ducat et praegnans canis aut ab agro
raua decurrens lupa Lanuuino
fetaque uolpes;
umpat et serpens iter institutum, 5r
si per obliquom similis sagittae
terruit mannos: ego cui timebo
prouidus auspex,
antequam stantis repetat paludes
imbrium diuina auis inminentum, 10
oscinem coruum prece suscitabo
solis ab ortu.
Sis licet felix, ubicumque mauis,
et memor nostri, Galatea, uiuas,
teque nec laeuus uetet ire picus 15
nec uaga cornix.
Sed uides quanto trepidet tumultu
pronus Orion? Ego quid sit ater
Hadriae noui sinus et quid albus
peccet Iapyx. 20
Hostium uxores puerique caecos
sentiant motus orientis Austri et
aequoris nigri fremitum et trementis
uerbere ripas.
Sic et Europe niueum doloso 25
credidit tauro latus et scatentem
beluis pontum mediasque fraudes
palluit audax.
Nuper in pratis studiosa florum et
debitae Nymphis opifex coronae 30
nocte sublustri nihil astra praeter
uidit et undas.
Quae simul centum tetigit potentem
oppidis Creten: ‘Pater, o relictum
filiae nomen pietasque’ dixit 35
‘uicta furore!
Vnde quo ueni? Leuis una mors est
uirginum culpae. Vigilansne ploro
turpe commissum an uitiis carentem
ludit imago 40
uana quae porta fugiens eburna
somnium ducit? Meliusne fluctus
ire per longos fuit an recentis
carpere flores?
Si quis infamen mihi nunc iuuencum 45
dedat iratae, lacerare ferro et
frangere enitar modo multum amati
cornua monstri.
Impudens liqui patrios Penates,
impudens Orcum moror. O deorum 50
si quis haec audis, utinam inter errem
nuda leones.
Antequam turpis macies decentis
occupet malas teneraeque sucus
defluat praedae, speciosa quaero 55
pascere tigris.
Vilis Europe, pater urget absens:
quid mori cessas? Potes hac ab orno
pendulum zona bene te secuta
laedere collum. 60
Siue te rupes et acuta leto
saxa delectant, age te procellae
crede ueloci, nisi erile mauis
carpere pensum
regius sanguis dominaeque tradi 65
barbarae paelex.’ Aderat querenti
perfidum ridens Venus et remisso
filius arcu.
Mox, ubi lusit satis: ‘Abstineto’
dixit ‘irarum calidaeque rixae, 70
cum tibi inuisus laceranda reddet
cornua taurus.
Vxor inuicti Iouis esse nescis.
Mitte singultus, bene ferre magnam
disce fortunam; tua sectus orbis 75
nomina ducet’.
XXVIII
Festo quid potius die
Neptuni faciam? Prome reconditum,
Lyde, strenua Caecubum
munitaeque adhibe uim sapientiae.
Inclinare meridiem 5
sentis ac, ueluti stet uolucris dies,
parcis deripere horreo
cessantem Bibuli consulis amphoram?
Nos cantabimus inuicem
Neptunum et uiridis Nereidum comas, 10
tu curua recines lyra
Latonam et celeris spicula Cynthiae;
summo carmine, quae Cnidon
fulgentisque tenet Cycladas et Paphum
iunctis uisit oloribus;
dicetur merita Nox quoque nenia. 15
XXIX
Tyrrhena regum progenies, tibi
non ante uerso lene merum cado
cum flore, Maecenas, rosarum et
pressa tuis balanus capillis
amdudum apud me est: eripe te morae 5i
nec semper udum Tibur et Aefulae
decliue contempleris aruom et
Telegoni iuga parricidae.
Fastidiosam desere copiam et
molem propinquam nubibus arduis, 10
omitte mirari beatae
fumum et opes strepitumque Romae.
Plerumque gratae diuitibus uices
mundaeque paruo sub lare pauperum
cenae sine aulaeis et ostro 15
sollicitam explicuere frontem.
Iam clarus occultum Andromedae pater
ostendit ignem, iam Procyon furit
et stella uesani Leonis
sole dies referente siccos; 20
iam pastor umbras cum grege languido
riuomque fessus quaerit et horridi
dumeta Siluani caretque
ripa uagis taciturna uentis.
Tu ciuitatem quis deceat status 25
curas et urbi sollicitus times
quid Seres et regnata Cyro
Bactra parent Tanaisque discors.
Prudens futuri temporis exitum
caliginosa nocte premit deus 30
ridetque, si mortalis ultra
fas trepidat. Quod adest memento
componere aequus; cetera fluminis
ritu feruntur, nunc medio aequore
cum pace delabentis Etruscum 35
in mare, nunc lapides adesos
stirpisque raptas et pecus et domos
uolentis una, non sine montium
clamore uicinaeque siluae,
cum fera diluuies quietos 40
inritat amnis. Ille potens sui
laetusque deget cui licet in diem
dixisse: ‘Vixi’: cras uel atra
nube polum Pater occupato
uel sole puro; non tamen inritum, 45
quodcumque retro est, efficiet neque
diffinget infectumque reddet
quod fugiens semel hora uexit.
Fortuna saeuo laeta negotio et
ludum insolentem ludere pertinax 50
transmutat incertos honores,
nunc mihi, nunc alii benigna.
Laudo manentem; si celeris quatit
pinnas, resigno quae dedit et mea
uirtute me inuoluo probamque 55
pauperiem sine dote quaero.
Non est meum, si mugiat Africis
malus procellis, ad miseras preces
decurrere et uotis pacisci,
ne Cypriae Tyriaeque merces 60
addant auaro diuitias mari;
tunc me biremis praesidio scaphae
tutum per Aegaeos tumultus
aura feret geminusque Pollux.
XXX
Exegi monumentum aere perennius
regalique situ pyramidum altius,
quod non imber edax, non Aquilo inpotens
possit diruere aut innumerabilis
annorum series et fuga temporum. 5
Non omnis moriar multaque pars mei
uitabit Libitinam; usque ego postera
crescam laude recens, dum Capitolium
scandet cum tacita uirgine pontifex.
Dicar, qua uiolens obstrepit Aufidus 10
et qua pauper aquae Daunus agrestium
regnauit populorum, ex humili potens
princeps Aeolium carmen ad Italos
deduxisse modos. Sume superbiam
quaesitam meritis et mihi Delphica 15
lauro cinge uolens, Melpomene, comam.
Liber IV
I
Intermissa, Venus, diu
rursus bella moues? Parce precor, precor.
Non sum qualis eram bonae
sub regno Cinarae. Desine, dulcium
mater saeua Cupidinum, 5
circa lustra decem flectere mollibus
iam durum imperiis: a
bi,
quo blandae iuuenum te reuocant preces.
Tempestiuius in domum
Pauli purpureis ales oloribus 10
comissabere Maximi,
si torrere iecur quaeris idoneum;
namque et nobilis et decens
et pro sollicitis non tacitus reis
et centum puer artium 15
late signa feret militiae tuae,
et, quandoque potentior
largi muneribus riserit aemuli,
Albanos prope te lacus
ponet marmoream sub trabe citrea. 20
Illic plurima naribus
duces tura, lyraque et Berecyntia
delectabere tibia
mixtis carminibus non sine fistula;
illic bis pueri die
numen cum teneris uirginibus tuum 25
laudantes pede candido
in morem Salium ter quatient humum.
Me nec femina nec puer
iam nec spes animi credula mutui 30
nec certare iuuat mero
nec uincire nouis tempora floribus.
Sed cur heu, Ligurine, cur
manat rara meas lacrima per genas?
Cur facunda parum decoro 35
inter uerba cadit lingua silentio?
Nocturnis ego somniis
iam captum teneo, iam uolucrem sequor
te per gramina Martii
campi, te per aquas, dure, uolubilis. 40
II
Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
nititur pinnis, uitreo daturus
nomina ponto.
Monte decurrens uelut amnis, imbres 5
quem super notas aluere ripas,
feruet inmensusque ruit profundo
Pindarus ore,
laurea donandus Apollinari,
seu per audacis noua dithyrambos 10
uerba deuoluit numerisque fertur
lege solutis,