Complete Works of Horace (Illustrated) (Delphi Ancient Classics)

by Horace Quintus Horatius Flaccus

  migret in obscuras humili sermone tabernas,

  aut, dum uitat humum, nubes et inania captet. 230

  Effutire leuis indigna tragoedia uersus,

  ut festis matrona moueri iussa diebus,

  intererit Satyris paulum pudibunda proteruis.

  Non ego inornata et dominantia nomina solum

  uerbaque, Pisones, Satyrorum scriptor amabo, 235

  nec sic enitar tragico diferre colori

  ut nihil intersit Dauusne loquatur et audax

  Pythias, emuncto lucrata Simone talentum,

  an custos famulusque dei Silenus alumni.

  Ex noto fictum carmen sequar, ut sibi quiuis 240

  speret idem, sudet multum frustraque laboret

  ausus idem; tantum series iuncturaque pollet,

  tantum de medio sumptis accedit honoris.

  Siluis deducti caueant me iudice Fauni

  ne, uelut innati triuiis ac paene forenses, 245

  aut nimium teneris iuuenentur uersibus unquam

  aut inmunda crepent ignominiosaque dicta;

  offenduntur enim quibus est equos et pater et res,

  nec, siquid fricti ciceris probat et nucis emptor,

  aequis accipiunt animis donantue corona. 250

  Syllaba longa breui subiecta uocatur iambus,

  pes citus; unde etiam trimetris adcrescere iussit

  nomen iambeis, cum senos redderet ictus,

  primus ad extremum similis sibi; non ita pridem,

  tardior ut paulo grauiorque ueniret ad auris, 255

  spondeos stabilis in iura paterna recepit

  commodus et patiens, non ut de sede secunda

  cederet aut quarta socialiter. Hic et in Acci

  nobilibus trimetris adparet rarus, et Enni

  in scaenam missos cum magno pondere uersus 260

  aut operae celeris nimium curaque carentis

  aut ignoratae premit artis crimine turpi.

  Non quiuis uidet inmodulata poemata iudex,

  et data Romanis uenia est indigna poetis.

  Idcircone uager scribamque licenter? An omnis 265

  uisuros peccata putem mea, tutus et intra

  spem ueniae cautus? Vitaui denique culpam,

  non laudem merui. Vos exemplaria Graeca

  nocturna uersate manu, uersate diurna.

  At uestri proaui Plautinos et numeros et 270

  laudauere sales, nimium patienter utrumque,

  ne dicam stulte, mirati, si modo ego et uos

  scimus inurbanum lepido seponere dicto

  legitimumque sonum digitis callemus et aure.

  Ignotum tragicae genus inuenisse Camenae 275

  dicitur et plaustris uexisse poemata Thespis

  quae canerent agerentque peruncti faecibus ora.

  Post hunc personae pallaeque repertor honestae

  Aeschylus et modicis instrauit pulpita tignis

  et docuit magnumque loqui nitique coturno. 280

  Successit uetus his comoedia, non sine multa

  laude; sed in uitium libertas excidit et uim

  dignam lege regi; lex est accepta chorusque

  turpiter obticuit sublato iure nocendi.

  Nil intemptatum nostri liquere poetae, 285

  nec minimum meruere decus uestigia Graeca

  ausi deserere et celebrare domestica facta,

  uel qui praetextas uel qui docuere togatas.

  Nec uirtute foret clarisue potentius armis

  quam lingua Latium, si non offenderet unum 290

  quemque poetarum limae labor et mora. Vos, o

  Pompilius sanguis, carmen reprehendite quod non

  multa dies et multa litura coercuit atque

  praesectum deciens non castigauit ad unguem.

  Ingenium misera quia fortunatius arte 295

  credit et excludit sanos Helicone poetas

  Democritus, bona pars non unguis ponere curat,

  non barbam, secreta petit loca, balnea uitat;

  nanciscetur enim pretium nomenque poetae,

  si tribus Anticyris caput insanabile nunquam 300

  tonsori Licino commiserit. O ego laeuus

  qui purgor bilem sub uerni temporis horam!

  Non alius faceret meliora poemata; uerum

  nil tanti est. Ergo fungar uice cotis, acutum

  reddere quae ferrum ualet exsors ipsa secandi; 305

  munus et officium, nil scribens ipse, docebo,

  unde parentur opes, quid alat formetque poetam,

  quid deceat, quid non, quo uirtus, quo ferat error.

  Scribendi recte sapere est et principium et fons.

  Rem tibi Socraticae poterunt ostendere chartae, 310

  uerbaque prouisam rem non inuita sequentur.

  Qui didicit, patriae quid debeat et quid amicis,

  quo sit amore parens, quo frater amandus et hospes,

  quod sit conscripti, quod iudicis officium, quae

  partes in bellum missi ducis, ille profecto 315

  reddere personae scit conuenientia cuique.

  Respicere exemplar uitae morumque iubebo

  doctum imitatorem et uiuas hinc ducere uoces.

  Interdum speciosa locis morataque recte

  fabula nullius ueneris, sine pondere et arte, 320

  ualdius oblectat populum meliusque moratur

  quam uersus inopes rerum nugaeque canorae.

  Grais ingenium, Grais dedit ore rotundo

  Musa loqui, praeter laudem nullius auaris;

  Romani pueri longis rationibus assem 325

  discunt in partis centum diducere. “Dicat

  filius Albini: si de quincunce remota est

  uncia, quid superat?. . . Poteras dixisse. — Triens. — Eu!

  Rem poteris seruare tuam. Redit uncia, quid fit? “

  Semis”. An, haec animos aerugo et cura peculi 330

  cum semel imbuerit, speramus carmina fingi

  posse linenda cedro et leui seruanda cupresso?

  Aut prodesse uolunt aut delectare poetae

  aut simul et iucunda et idonea dicere uitae.

  Quicquid praecipies, esto breuis, ut cito dicta 335

  percipiant animi dociles teneantque fideles.

  Omne superuacuum pleno de pectore manat.

  Ficta uoluptatis causa sint proxima ueris,

  ne quodcumque uolet poscat sibi fabula credi,

  neu pransae Lamiae uiuum puerum extrahat aluo. 340

  Centuriae seniorum agitant expertia frugis,

  celsi praetereunt austera poemata Ramnes.

  Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci,

  lectorem delectando pariterque monendo;

  hic meret aera liber Sosiis, hic et mare transit 345

  et longum noto scriptori prorogat aeuum.

  Sunt delicta tamen quibus ignouisse uelimus;

  nam neque chorda sonum reddit quem uolt manus et mens,

  poscentique grauem persaepe remittit acutum,

  nec semper feriet quodcumque minabitur arcus. 350

  Verum ubi plura nitent in carmine, non ego paucis

  offendar maculis, quas aut incuria fudit,

  aut humana parum cauit natura. Quid ergo est?

  Vt scriptor si peccat idem librarius usque,

  quamuis est monitus, uenia caret, et Citharoedus 355

  ridetur, chorda qui semper oberrat eadem,

  sic mihi, qui multum cessat, fit Choerilus ille,

  quem bis terque bonum cum risu miror; et idem

  indignor quandoque bonus dormitat Homerus;

  uerum operi longo fas est obrepere somnum. 360

  Vt pictura poesis; erit quae, si propius stes,

  te capiat magis, et quaedam, si longius abstes;

  haec amat obscurum, uolet haec sub luce uideri,

  iudicis argutum quae non formidat acumen;

  haec placuit semel, haec deciens repetita placebit. 365

  O maior iuuenum, quamuis et uoce paterna

  fingeris ad rectum et per te sapis, hoc tibi dictum

  tolle memor, certis medium et tole
rabile rebus

  recte concedi; consultus iuris et actor

  causarum mediocris abest uirtute diserti 370

  Messallae nec scit quantum Cascellius Aulus,

  sed tamen in pretio est; mediocribus esse poetis

  non homines, non di, non concessere columnae.

  Vt gratas inter mensas symphonia discors

  et crassum unguentum et Sardo cum melle papauer 375

  offendunt, poterat duci quia cena sine istis,

  sic animis natum inuentumque poema iuuandis,

  si paulum summo decessit, uergit ad imum.

  Ludere qui nescit, campestribus abstinet armis,

  indoctusque pilae disciue trochiue quiescit, 380

  ne spissae risum tollant impune coronae;

  qui nescit, uersus tamen audet fingere. Quidni?

  Liber et ingenuus, praesertim census equestrem

  summam nummorum uitioque remotus ab omni.

  Tu nihil inuita dices faciesue Minerua; 385

  id tibi iudicium est, ea mens. Siquid tamen olim

  scripseris, in Maeci descendat iudicis auris

  et patris et nostras, nonumque prematur in annum

  membranis intus positis; delere licebit

  quod non edideris; nescit uox missa reuerti. 390

  Siluestris homines sacer interpresque deorum

  caedibus et uictu foedo deterruit Orpheus,

  dictus ob hoc lenire tigris rabidosque leones;

  dictus et Amphion, Thebanae conditor urbis,

  saxa mouere sono testudinis et prece blanda 395

  ducere quo uellet. Fuit haec sapientia quondam,

  publica priuatis secernere, sacra profanis,

  concubitu prohibere uago, dare iura maritis,

  oppida moliri, leges incidere ligno.

  Sic honor et nomen diuinis uatibus atque 400

  carminibus uenit. Post hos insignis Homerus

  Tyrtaeusque mares animos in Martia bella

  uersibus exacuit, dictae per carmina sortes,

  et uitae monstrata uia est et gratia regum

  Pieriis temptata modis ludusque repertus 405

  et longorum operum finis: ne forte pudori

  sit tibi Musa lyrae sollers et cantor Apollo.

  Natura fieret laudabile carmen an arte,

  quaesitum est; ego nec studium sine diuite uena

  nec rude quid prosit uideo ingenium; alterius sic 410

  altera poscit opem res et coniurat amice.

  Qui studet optatam cursu contingere metam,

  multa tulit fecitque puer, sudauit et alsit,

  abstinuit uenere et uino; qui Pythia cantat

  tibicen, didicit prius extimuitque magistrum. 415

  Nunc satis est dixisse: “Ego mira poemata pango;

  occupet extremum scabies; mihi turpe relinqui est

  et, quod non didici, sane nescire fateri.”

  Vt praeco, ad merces turbam qui cogit emendas,

  adsentatores iubet ad lucrum ire poeta 420

  diues agris, diues positis in fenore nummis.

  Si uero est unctum qui recte ponere possit

  et spondere leui pro paupere et eripere atris

  litibus implicitum, mirabor si sciet inter

  noscere mendacem uerumque beatus amicum. 425

  Tu seu donaris seu quid donare uoles cui,

  nolito ad uersus tibi factos ducere plenum

  laetitiae; clamabit enim: “Pulchre, bene, recte”,

  pallescet super his, etiam stillabit amicis

  ex oculis rorem, saliet, tundet pede terram. 430

  Vt qui conducti plorant in funere dicunt

  et faciunt prope plura dolentibus ex animo, sic

  derisor uero plus laudatore mouetur.

  Reges dicuntur multis urgere culillis

  et torquere mero, quem perspexisse laborent 435

  an sit amicitia dignus; si carmina condes,

  numquam te fallent animi sub uolpe latentes.

  Quintilio siquid recitares: “Corrige, sodes,

  hoc” aiebat “et hoc”; melius te posse negares,

  bis terque expertum frustra; delere iubebat 440

  et male tornatos incudi reddere uersus.

  Si defendere delictum quam uertere malles,

  nullum ultra uerbum aut operam insumebat inanem,

  quin sine riuali teque et tua solus amares.

  Vir bonus et prudens uersus reprehendet inertis, 445

  culpabit duros, incomptis adlinet atrum

  transuorso calamo signum, ambitiosa recidet

  ornamenta, parum claris lucem dare coget,

  arguet ambigue dictum, mutanda notabit,

  fiet Aristarchus, nec dicet: “Cur ego amicum 450

  offendam in nugis?” Hae nugae seria ducent

  in mala derisum semel exceptumque sinistre.

  Vt mala quem scabies aut morbus regius urget

  aut fanaticus error et iracunda Diana,

  uesanum tetigisse timent fugiuntque poetam, 455

  qui sapiunt; agitant pueri incautique sequuntur.

  Hic dum sublimis uersus ructatur et errat,

  si ueluti merulis intentus decidit auceps

  in puteum foueamue, licet “succurrite” longum

  clamet “io ciues”, non sit qui tollere curet. 460

  Si curet quis opem ferre et demittere funem,

  “qui scis an prudens huc se deiecerit atque

  seruari nolit?” dicam, Siculique poetae

  narrabo interitum. Deus inmortalis haberi

  dum cupit Empedocles, ardentem frigidus Aetnam 465

  insiluit. Sit ius liceatque perire poetis;

  inuitum qui seruat, idem facit occidenti.

  Nec semel hoc fecit nec, si retractus erit, iam

  fiet homo et ponet famosae mortis amorem.

  Nec satis apparet cur uersus factitet, utrum 470

  minxerit in patrios cineres, an triste bidental

  mouerit incestus; certe furit, ac uelut ursus,

  obiectos caueae ualuit si frangere clatros,

  indoctum doctumque fugat recitator acerbus;

  quem uero arripuit, tenet occiditque legendo, 475

  non missura cutem nisi plena cruoris hirudo.

  Dual Texts

  The city Brindisi in the Apulia region of Italy. In 37 BC, Horace accompanied Maecenas on a journey to Brundisium, as famously described in one of his satires, narrating a series of amusing incidents with other friends, including Virgil, along the way. The journey was actually political in its motivation, with Maecenas en route to negotiate the Treaty of Tarentum with Antony, a fact Horace artfully keeps from the reader.

  DUAL LATIN AND ENGLISH TEXTS

  Translated by C. Smart

  In this section readers can view a ‘poem by poem’ text, alternating between Horace’s Latin and Smart’s English translation of the Odes and Epodes.

  CONTENTS

  ODES

  Liber I

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  XXI

  XXII

  XXIII

  XXIV

  XXV

  XXVI

  XXVII

  XXVIII

  XXIX

  XXX

  XXXI

  XXXII

  XXXIII

  XXXIV

  XXXV

  XXXVI

  XXXVII

  XXXVIII

  Liber II

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

&n
bsp; XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  Liber III

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  XXI

  XXII

  XXIII

  XXIV

  XXV

  XXVI

  XXVII

  XXVIII

  XXIX

  XXX

  Liber IV

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  EPODES

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  ODES

  Liber I

  I

  Maecenas atauis edite regibus,

  o et praesidium et dulce decus meum,

  sunt quos curriculo puluerem Olympicum

  collegisse iuuat metaque feruidis

  euitata rotis palmaque nobilis 5

  terrarum dominos euehit ad deos;

  hunc, si mobilium turba Quiritium

  certat tergeminis tollere honoribus;

  illum, si proprio condidit horreo

  quicquid de Libycis uerritur areis. 10

  Gaudentem patrios findere sarculo

  agros Attalicis condicionibus

  numquam demoueas, ut trabe Cypria

  Myrtoum pauidus nauta secet mare.

  Luctantem Icariis fluctibus Africum 15

  mercator metuens otium et oppidi

  laudat rura sui; mox reficit rates

  quassas, indocilis pauperiem pati.

  Est qui nec ueteris pocula Massici

  nec partem solido demere de die 20

  spernit, nunc uiridi membra sub arbuto

  stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.

  Multos castra iuuant et lituo tubae

  permixtus sonitus bellaque matribus

  detestata. Manet sub Ioue frigido 25

  uenator tenerae coniugis inmemor,

  seu uisa est catulis cerua fidelibus,

  seu rupit teretis Marsus aper plagas.

  Me doctarum hederae praemia frontium