Complete Works of Terence Page 49
by Terence
ut vestem cum illo mutem et pro illo iubeam me illoc ducier.
AN. pro eunuchon? CH. sic est. AN. quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
CH. rogas? viderem audirem essem una quacum cupiebam, Antipho.
num parva causa aut prava ratiost? traditus sum mulieri. 575
illa ilico ubi me accepit, laeta vero ad se abducit domum;
commendat virginem. AN. quoi? tibine? CH. mihi. AN. satis tuto tamen?
CH. edicit ne vir quisquam ad eam adeat et mihi ne abscedam imperat;
in interiore parti ut maneam solu’ cum sola. adnuo
terram intuens modeste. AN. miser. CH. “ego” inquit “ad cenam hinc eo.” 580
abducit secum ancillas: paucae quae circum illam essent manent
noviciae puellae. continuo haec adornant ut lavet.
adhortor properent. dum adparatur, virgo in conclavi sedet
suspectans tabulam quandam pictam: ibi inerat pictura haec, Iovem
quo pacto Danaae misisse aiunt quondam in gremium imbrem aureum. 585
egomet quoque id spectare coepi, et quia consimilem luserat
iam olim ille ludum, inpendio magis animu’ gaudebat mihi,
deum sese in hominem convortisse atque in alienas tegulas
venisse clanculum per inpluvium fucum factum mulieri.
at quem deum! “qui templa caeli summa sonitu concutit.” 590
ego homuncio hoc non facerem? ego illud vero ita feci — ac lubens.
dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo:
iit lavit rediit; deinde eam in lecto illae conlocarunt.
sto exspectans siquid mi imperent. venit una, “heus tu” inquit “Dore,
cape hoc flabellum, ventulum huic sic facito, dum lavamur; 595
ubi nos laverimu’, si voles, lavato.” accipio tristis.
AN. tum equidem istuc os tuom inpudens videre nimium vellem,
qui esset status, flabell
- um tenere te asinum tantum.
CH. vix elocutast hoc, foras simul omnes proruont se,
abeunt lavatum, perstrepunt, ita ut fit domini ubi absunt. 600
interea somnu’ virginem opprimit. ego limis specto
sic per flabellum clanculum; simul alia circumspecto,
satin explorata sint. video esse. pessulum ostio obdo.
AN. quid tum? CH. quid “quid tum,” fatue? AN. fateor. CH. an ego occasionem
mi ostentam, tantam, tam brevem, tam optatam, tam insperatam 605
amitterem? tum pol ego is essem vero qui simulabar.
AN. sane hercle ut dici’. sed interim de symbolis quid actumst?
CH. paratumst. AN. frugi es: ubi? domin? CH. immo apud libertum Discum.
AN. perlongest, sed tanto ocius properemu’: muta vestem.
CH. ubi mutem? perii; nam domo exsulo nunc: metuo fratrem 610
ne intus sit; porro autem pater ne rure redierit iam.
AN. eamus ad me, ibi proxumumst ubi mutes. CH. recte dicis.
eamus; et de istac simul, quo pacto porro possim
potiri, consilium volo capere una tecum. AN. fiat.
ACTVS IV
Dorias
IV.i
Ita me di ament, quantum ego illum vidi, non nil timeo misera, 615
nequam ille hodie insanu’ turbam faciat aut vim Thaidi.
nam postquam iste advenit Chremes adulescens, frater virginis,
militem rogat ut illum admitti iubeat: ill’ continuo irasci,
neque negare audere; Thai’ porro instare ut hominem invitet.
id faciebat retinendi illi(u)s causa, quia illa quae cupiebat 620
de sorore ei(u)s indicare ad eam rem tempu’ non erat.
invitat tristi’: mansit. ibi illa cum illo sermonem ilico;
miles vero sibi putare adductum ante oculos aemulum;
voluit facere contra huic aegre: “heus” inquit “puer
accerse ut delectet hic nos.” illa [exclamat] “minime gentium: 625
in convivium illam?” miles tendere: inde ad iurgium.
interea aurum sibi clam mulier demit, dat mi ut auferam.
hoc est signi: ubi primum poterit, se illinc subducet scio.
Phaedria
IV.ii
Dum rus eo, coepi egomet mecum inter vias,
ita ut fit ubi quid in animost molestiae, 630
aliam rem ex alia cogitare et ea omnia in
peiorem partem. quid opust verbis? dum haec puto,
praeterii inprudens villam. longe iam abieram
quom sensi: redeo rursum, male me vero habens.
ubi ad ipsum veni devorticulum, constiti: 635
occepi mecum cogitare “hem biduom hic
manendumst soli sine illa? quid tum postea?
nil est. quid nil? si non tangendi copiast,
eho ne videndi quidem erit? si illud non licet,
saltem hoc licebit. certe extrema linea 640
amare haud nil est.” villam praetereo sciens.
sed quid hoc quod timida subito egreditur Pythias?
Pythias Dorias Phaedria
IV.iii
PY. Vbi ego illum scelerosum misera atque inpium inveniam? aut ubi quaeram?
hoccin tam audax facinu’ facere esse ausum! PH. perii: hoc quid sit vereor.
PY. quin etiam insuper scelu’, postquam ludificatust virginem, 645
vestem omnem miserae discidit, tum ipsam capillo conscidit.
PH. hem. PY. qui nunc si detur mihi,
ut ego unguibus facile illi in oculos involem venefico!
PH. nescioquid profecto absente nobis turbatumst domi.
adibo. quid istuc? quid festinas? aut quem quaeri’, Pythias? 650
PY. ehem Phaedria, egon? quem quaeram? in’ hinc quo dignu’s cum donis tuis
tam lepidis? PH. quid istuc est rei?
PY. rogas me? eunuchum quem dedisti nobis quas turbas dedit!
virginem quam erae dono dederat miles, vitiavit. PH. quid ais?
PY. perii. PH. temulenta’s. PY. utinam sic sint qui mihi male volunt! 655
DO. au obsecro, mea Pythias, quod istuc nam monstrum fuit?
PH. insanis: qui istuc facere eunuchu’ potuit? PY. ego illum nescio
qui fuerit; hoc quod fecit, res ipsa indicat.
virgo ipsa lacrumat neque, quom rogites, quid sit audet dicere.
ille autem bonu’ vir nusquam apparet. etiam hoc misera suspicor, 660
aliquid domo abeuntem abstulisse. PH. nequeo mirari satis
quo ille abire ignavo’ possit longius, nisi si domum
forte ad nos rediit. PY. vise amabo num sit. PH. iam faxo scies. —
DO. perii, obsecro! tam infandum facinu’, mea tu, ne audivi quidem.
PY. at pol ego amatores audieram mulierum esse
sed nil potesse; verum miserae non in mentem venerat;
nam illum aliquo conclusissem neque illi commisissem virginem.
Phaedria Dorvs Pythias Dorias
IV.iv
PH. Exi foras, sceleste. at etiam restitas,
fugitive? prodi, male conciliate. DO(RVS). obsecro. PH. oh
illud vide, os ut sibi distorsit carnufex! 670
quid huc tibi reditiost? quid vestis mutatio?
quid narras? paullum si cessassem, Pythias,
domi non offendissem, ita iam ornarat fugam.
PY. haben hominem, amabo? PH. quidni habeam? PY. o factum bene.
DOR(IAS). istuc pol vero bene. PY. ubist? PH. rogitas? non vides? 675
PY. videam? obsecro quem? PH. hunc scilicet. PY. quis hic est homo?
PH. qui ad vos deductus hodiest. PY. hunc oculis suis
nostrarum numquam quisquam vidit, Phaedria.
PH. non vidit? PY. an tu hunc credidisti esse, obsecro,
ad nos deductum? PH. namque alium habui neminem. PY. au 680
ne comparandus hi(c)quidem ad illumst: ille erat
honesta facie et liberali. PH. ita visus est
dudum, quia varia veste exornatus fuit.
nunc tibi videtur foed
u’, quia illam non habet.
PY. tace obsecro: quasi vero paullum intersiet. 685
ad nos deductus hodiest adulescentulus,
quem tu videre vero velles, Phaedria.
hic est vietu’ vetu’ veternosus senex,
colore mustelino. PH. hem quae haec est fabula?
eho tu, emin ego te? DO. emisti. PY. iube mi denuo
respondeat. PH. roga. PY. venisti hodie ad nos? negat.
at ille alter venit annos natu’ sedecim,
quem secum adduxit Parmeno. PH. agedum hoc mi expedi
primum: istam quam habes unde habes vestem? taces? 695
monstrum homini’, non dicturu’s? DO. venit Chaerea.
PH. fraterne? DO. ita. PH. quando? DO. hodie. PH. quam dudum? DO. modo.
PH. quicum? DO. cum Parmenone. PH. norasne
DO. non. [nec quis esset umquam audieram dicier.]
PH. unde igitur fratrem m
dicebat
DO. m
PY. iam sati’ credi’ sobriam esse me et nil mentitam tibi?
iam sati’ certumst virginem vitiatam esse? PH. age nunc, belua,
credis huic quod dicat? PY. quid isti credam? res ipsa indicat. 705
PH. concede istuc paullulum: audin? etiam [nunc] paullulum: sat est.
dic dum hoc rursum: Chaerea t
DO. factum. PH. et east indutu’? DO. factum. PH. et pro te huc deductust?
DO. ita.
PH. Iuppiter magne, o scelestum atque audacem hominem! PY. vae mihi:
etiam [nunc] non credes indignis nos esse inrisas modis? 710
PH. mirum ni tu credas quod iste dicat. quid agam nescio.
heus negato rursum. possumne ego hodie ex te exsculpere
verum? vidistine fratrem Chaeream? DO. non. PH. non potest
sine malo fateri, video: sequere hac. modo ait modo negat.
ora me. DO. obsecro te vero, Phaedria. PH. i intro nunciam. 715
DO. oiei. PH. alio pacto honeste quomodo hinc abeam nescio.
actumst, siquidem tu me hic etiam, nebulo, ludificabere. —
PY. Parmenoni’ tam scio esse hanc technam quam me vivere.
DOR. sic est. PY. inveniam pol hodie parem ubi referam gratiam.
sed nunc quid faciundum censes, Dorias? DOR. de istac rogas 720
virgine? PY. ita, utrum taceam an praedicemne? DOR. tu pol, si sapis,
quod scis nescis neque de eunucho neque de vitio virginis.
hac re et te omni turba evolves et illi gratum feceris.
id modo dic, abisse Dorum. PY. ita faciam. DOR. sed videon Chremen?
Thai’ iam aderit. PY. quid ita? DOR. quia, quom inde abeo, iam tum occeperat 725
turba inter eos. PY. tu aufer aurum hoc. ego scibo ex hoc quid siet.
Chremes Pythias
IV.v
CH. Attat data hercle verba mihi sunt: vicit vinum quod bibi.
at dum accubabam quam videbar mi esse pulchre sobrius!
postquam surrexi neque pes neque mens sati’ suom officium facit.
PY. Chreme. CH. quis est? ehem Pythias: vah quanto nunc formonsior 730
videre mihi quam dudum! PY. certe tuquidem pol multo hilarior.
CH. verbum hercle hoc verum erit “sine Cerere et Libero friget Venus”.
sed Thai’ multo ante venit? PY. anne abiit iam a milite?
CH. iamdudum, aetatem. lites factae sunt inter eos maxumae.
PY. nil dixit tu ut sequerere sese? CH. nil, nisi abiens mi innuit. 735
PY. eho nonne id sat erat? CH. at nescibam id dicere illam, nisi quia
correxit miles, quod intellexi minu’; nam me extrusit foras.
sed eccam ipsam: miror ubi ego huic antevorterim.
Thais Chremes Pythias
IV.vi
TH. Credo equidem illum iam adfuturum esse, ut illam [a me] eripiat: sine veniat.
atqui si illam digito attigerit uno, oculi ilico ecfodientur. 740
usque adeo ego illi(u)s ferre possum ineptiam et magnifica verba,
verba dum sint; verum enim si ad rem conferentur, vapulabit.
CH. Thais, ego iamdudum hic adsum. TH. o mi Chreme, te ipsum exspectabam.
scin tu turbam hanc propter te esse factam? et adeo ad te attinere hanc
omnem rem? CH. ad me? qui? quasi istuc . . TH. quia, dum tibi sororem studeo 745
reddere ac restituere, haec atque hui(u)smodi sum multa passa.
CH. ubi east? TH. domi apud me. CH. hem. TH. quid est?
educta ita uti teque illaque dignumst. CH. quid ais? TH. id quod res est.
hanc tibi dono do neque repeto pro illa quicquam abs te preti.
CH. et habetur et referetur, Thais, ita uti merita’s gratia. 750
TH. at enim cave ne priu’ quam hanc a me accipias amittas, Chreme;
nam haec east quam miles a me vi nunc ereptum venit.
abi tu, cistellam, Pythias, domo ecfer cum monumentis.
CH. viden tu illum, Thais, . . PY. ubi sitast? TH. in risco: odiosa cessas.
CH. militem secum ad te quantas copias adducere? 755
attat . . TH. num formidulosus obsecro es, mi homo? CH. apage sis:
egon formidulosu’? nemost hominum qui vivat minus.
TH. atqui ita opust. CH. ah metuo qualem tu me esse hominem existumes.
TH. immo hoc cogitato: quicum res tibist peregrinus est,
minu’ potens quam tu, minu’ notu’, minus amicorum hic habens. 760
CH. scio istuc. sed tu quod cavere possis stultum admittere est.
malo ego nos prospicere quam hunc ulcisci accepta iniuria.
tu abi atque obsera ostium intu’, dum ego hinc transcurro ad forum:
volo ego adesse hic advocatos nobis in turba hac. TH. mane.
CH. meliust. TH. mane. CH. omitte: iam adero. TH. nil opus est istis, Chreme. 765
hoc modo dic, sororem illam t
amisisse, nunc cognosse. signa ostende. PY. adsunt. TH. cape.
si vim faciet, in ius ducito hominem: intellextin? CH. probe.
TH. fac animo haec praesenti dicas. CH. faciam. TH. attolle pallium.
perii, huic ipsist opu’ patrono, quem defensorem paro. 770
Thraso Gnatho Sanga Chremes Thais
IV.vii
THR. Hancin ego ut contumeliam tam insignem in me accipiam, Gnatho?
mori me satiust. Simalio, Donax, Syrisce, sequimini.
primum aedis expugnabo. GN. recte. THR. virginem eripiam. GN. probe.
THR. male mulcabo ipsam. GN. pulchre. THR. in medium huc agmen cum
vecti, Donax;
tu, Simalio, in sinistrum cornum; tu, Syrisce, in dexterum. 775
cedo alios: ubi centuriost Sanga et manipulus furum? SA. eccum adest.
THR. quid ignave? peniculon pugnare, qui istum huc portes, cogitas?
SA. egon? imperatoris virtutem noveram et vim militum;
sine sanguine hoc non posse fieri: qui abstergerem volnera?
THR. ubi alii? GN. qui malum “alii”? solu’ Sannio servat domi. 780
THR. tu hosce instrue; ego hic ero post principia: inde omnibus signum dabo.
GN. illuc est sapere: ut hosce instruxit, ipsu’ sibi cavit loco.
THR. idem hoc iam Pyrru’ factitavit. CH. viden tu, Thais, quam hic rem agit?
nimirum consilium illud rectumst de occludendis aedibus.
TH. sane quod tibi nunc vir videatur esse hic, nebulo magnus est: 785
ne metuas. THR. quid videtur? GN. fundam tibi nunc nimi’ vellem dari,
ut tu illos procul hinc ex occulto caederes: facerent fugam.
THR. sed eccam Thaidem ipsam video. GN. quam mox inruimus? THR. mane:
omnia prius experiri quam armis sapientem decet.
qui scis an quae iubeam sine vi faciat? GN. di vostram fidem, 790
quantist sapere! numq
uam accedo quin abs te abeam doctior.
THR. Thai’, primum hoc mihi responde: quom tibi do istam virginem,
dixtin hos dies mihi soli dare te? TH. quid tum postea?
THR. rogitas? quae mi ante oculos coram amatorem adduxti tuom . .
TH. quid cum illoc agas? THR. et cum eo clam te subduxti mihi? 795
TH. lubuit. THR. Pamphilam ergo huc redde, nisi vi mavis eripi.
CH. tibi illam reddat aut tu eam tangas, omnium . . ? GN. ah quid agis? tace.
THR. quid tu tibi vis? ego non tangam meam? CH. tuam autem, furcifer?
GN. cave sis: nescis quoi maledicas nunc viro. CH. non tu hinc abis?
scin tu ut tibi res se habeat? si quicquam hodie hic turbae coeperis, 800
faciam ut hui(u)s loci di
GN. miseret t
CH. diminuam ego caput tuum hodie, nisi abis. GN.
sicin agis? THR. quis tu homo es? quid tibi vis? quid cum illa r
CH. scibi’: principio
civem Atticam. THR. hui.
CH. m
ne vim facias ullam in illam. Thais, ego eo ad Sophronam
nutricem, ut eam adducam et signa ostendam haec. THR. tun me prohibeas
meam ne tangam? CH. prohibebo inquam. GN. audin tu? hic furti se adligat:
sat[is] hoc tibist. THR. idem hoc tu [ais], Thai’? TH. quaere qui respondeat. — 810
THR. quid nunc agimu’? GN. quin redeamu’: iam haec tibi aderit supplicans
ultro. THR. credin? GN. immo certe: novi ingenium mulierum:
nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro. THR. bene putas.
GN. iam dimitto exercitum? THR. ubi vis. GN. Sanga, ita ut fortis decet
milites, domi focique fac vicissim ut memineris. 815
SA. iamdudum animus est in patinis. GN. frugi es. THR. vos me hac sequimini.
ACTVS V
Thais Pythias
V.i
TH. Pergin, scelesta, mecum perplexe loqui?
“scio nescio abiit audivi, ego non adfui.”
non tu istuc mihi dictura aperte es quidquid est?
virgo conscissa veste lacrumans opticet; 820
eunuchus abiit: quam ob rem? [aut] quid factumst? taces?
PY. quid tibi ego dicam misera? illum eunuchum negant
fuisse. TH. quis fuit igitur? PY. iste Chaerea.
TH. qui Chaerea? PY. iste ephebu’ frater Phaedriae.
TH. quid ais, venefica? PY. atqui certe comperi. 825