by Tom Birkett
and at times seems even to disappear altogether.
60 Eco, Dire presque la même chose, pp. 97–9 and 112.
61 The Craft of Translation, ed. J. Biguenet and R. Schulte, p. xv.
62 William Weaver, ‘The Process of Translation’, in The Craft of Translation, ed. Biguenet and Schulte, pp. 117–24, at p. 119.
136
Tadhg Ó Síocháin
Appendix: Find and the Phantoms
1.
Oenach indiu luid in rí,
Ar aonach inniu do chuaigh an rí,
Oenach Life con a lí,
Ar aonach Life lánáilne,
æbind do ce ch- oen téit and,
Aoibhinn do gach éinne a théann ann,
ni hinund is Guaire dal .
Ní hionann is Guaire Dal .
5.
Ní Guaire dall gairthea dím
Ní Guaire Dall a ghlaoití orm
lá lodmar fo gairm in ríg
An lá a ndeachamar ar ghairm an rí
co tech Fiachu fairged gail,
Go teach Fhiacha a dheineadh éacht,
cosin ráith os Badammair.
Go dtí an ráth os Badammair.
9.
Oenach Clochair romór Find
Aonach Chlochair, ba mhóide a cháil
is fianna Fail is ce ch dind;
Fionn is na Fianna do theacht ann as gach aird;
ramorsat Mumnig din maig
Méadú ar a chlú ag Muimhnigh ón maigh
ocus Fiachu m ac Eogain.
Agus ag Fiacha mac Eoghain.
13
Tucait eich na fían rofess
Is eol don saol gur chuaigh eacha na féinne
iseich M um nech ’sin morthres,
Is eacha na Muimhneach i gcomórtas lena chéile,
ro ḟ ersat t r i g r affne glana
Ritheadar trí rás go cóir cothrom
f or faichthe m aic Maireda.
Ar fhaiche mhic Mhaireadha.
17
Ech dub re Díl m a c Dá-chrech
Bhí each dubh le Díl mac Dá-Chreach
bái in ca ch cluchi rofer,
I ngach rás a ritheadh
cusin carraic uas Loch Gair
Chomh fada leis an gcarraig os Loch Goir
ruc t rí lanbuada ind oenaig.
Rug sé trí lánbhua an aonaigh.
21
Cuinchis Fiachu innech iarsain
D’iarr Fiacha an t-each ina dhiaidh sin
ar in ríg, ara ṡ enathair,
Ar an rí, a sheanathair,
gel ais cét dó do ce ch crud
Gheall sé céad de gach sórt eal aigh
dia tabairt i tuarastul.
Do thabhairt dó mar dhíolaíocht.
25
Roráid in drúi and iarsain
Dúirt an draoi ansan,
aithesc maith ra m a c Eogain:–
Le mac Eoghain – ba mhaith an t-aitheasc é –
“ber mo b en nacht, ber inn-ech
“Beir leat mo bheannacht, beir leat an t-each
ocus tidnaic rit ænech”.
Agus tabhair uait é ar son t’oinigh”.
29
“A ṡ iút duitsiu int-ech dub dían”,
“Seo dhuit an t-each dubh mear”,
ar Fiachu ri flaith na fían,
Arsa Fiacha le flaith na bhfiann,
“a ṡ iút mo charpat co mblaid
“Seo dhuit mo charbad cáiliúil
is a ṡ iút ech dot araid”.
Agus seo each do t’ara.
33
Asiút claideb is gell cét,
Seo dhuit claíomh ar geall céid é,
asiut sciath a tirib G ré c,
Seo dhuit sciath ó thír na Gréige
asiut sleg co mbricht neme,
Seo dhuit sleá nimhe draíochta,
ocus m’idnu airgdide.
Agus m’airm ghaisce go ngile.
Find and the Phantoms
137
37
Asiút t r i coin, caem a ndath,
Seo dhuit trí coin, is álainn a ndath:
Feirne is Derchæm is Dualath,
Feirne is Derchaomh is Dualath,
con a-muincib óir buidi
Mar aon lena gcoiléir óir bhuí
co slabradaib findruini.
Lena slabhraíbh fiondruine.
41
Mad ferr duit na beith cen ní,
Bé gur fearrde thú, ná bheith gan aon ní,
a m ai c C um ail , a ardrí,
A mhic Cumhail , a ardrí,
na digis can ascid ass,
Ná go n-imeofá gan aisce,
a ḟ laith na fían firamnas!”
A fhlaith na bhfiann bhfíorchróga”.
45
At ra acht Find suas arsain:
D’éirigh Fionn suas ansan:
buidech é do m a c Eogain:
Ba bhuíoch é do mhac Eoghain;
bendachais cach da cheli:
Bheannaigh cách dá chéile;
ba curata a coméirge.
Ba churata a n-éirí in aonacht.
49
IArsain luid Find roínn ar sét
Ansan ghluais Fionn romhainn fan na slí
lodsam leis t r i fichit cét
Ghluais sé mhíle againn leis
co Cachér, co Clúain da loch.
Go Caichéar, go Cluain dá Loch
lodsam uile assinn oenoch.
Do chuamar uile ón aonach.
53
T rí lá is t rí aidche ba leith
Trí lá is trí oíche, i mbun fléa is féasta,
bámmar uile i tig Cachir,
A bhíomar uile i dtigh Chaichéir,
cen esbaid lenna na bíd
Gan easpa leanna ná bídh
ar na sluagaib ’mán ardrig.
Ar na sluaitibh um an ardrí.
57
Coica falach tucad dó,
Caoga fáinne tugadh dó,
cóica ech is cóica bó,
Caoga each is caoga bó
dorat Find fiach a lenna
Do thug Fionn i bhfiacha a leanna
do Chachiur m ac Cairel a.
Do Chaichéar mac Caireal a.
61
Luid Find f or Luachair iarsain
Ghluais Fionn thar Shliabh Luachra ansin
cosin t r aig ac B er ramain:
Go dtí an tráigh ag Bearramhain:
anais Find co fiannaib Fáil
D’fhan Fionn le fiannaibh Fáil
os or in locha lindbháin.
Os bruach an locha linnbháin.
65
Luid Find d’imlúad a eich duib
D’fhonn triail a bhaint as a each dubh
f or sin t rá ig oc B er ramuin,
Ghluais Fionn fan na trá ag Bearramhain,
misse ocus Cailte t r i báis
Mise agus Caoilte le teann baoise
raithmít ris ra bothogáis.
Rithimid leis ar mhaithe le cleasaíocht.
69
IMmar atchondairc in rí,
Nuair a chonaic an rí é sin,
búalid a ech co T rá ig Lí,
Stiúraíonn a each go Tráigh Lí,
o T rá ig Lí col-Leirgg Daim Glaiss, Ó Thráigh Lí go Leirg Daimh Glais,
dar Fræchmag is dar Findnais.
Thar Fraochmhaigh is thar Fionnais.
73
Dar Mag da Éo, dar Móin Cend,
Thar Maigh dá Eo, thar Móin Ceann,
co Sen-ibar, dar Sen-glend,
Go Seaniubhar, thar Seanghleann,
co hInber Flesci finni,
Go hInbhear Fleisce finne
co colomnaib Crohinni.
Go colúnaibh Chró-inne.
138
Tadhg Ó Síocháin
77
Dar Sruth Muinne, dar Moin Cét, Thar Sruth Muinne, thar Móin Céad,
dar Inber Lemna, ní bréc,
Thar Inbhear Leamhna, ní b
réag,
otá Lemain co Loch Léin,
Ó Leamhain go Loch Léin,
et ir réid ocus amréid.
Idir réidh agus aimhréidh.
81
Cid sinni nirsar mal a,
Sinne níor mhal ,
ropsat lúatha ar lémm en na,
Ba luath ár léim,
fer úan da chlí, fer da deis,
Fear againn ar a láimh chlé, an fear eile ar dheis,
ni ḟ il fiad arna b er mís.
Níl fia nach mbéarfaimis air.
85
Lam ri Fleisc sech Fhid in Chairn, Lámh le Fleisc thar Fiodh an Chairn,
sech Mungairit m eic Scáil Bailb,
Thar Mungairit mic Scáil Bhailbh,
nocho ragaib Find ra ech
Níor chuir Fionn srian lena each
cosin cnocc diarb ainm Bairnech. Gur shroich an cnoc darb ainm Bairneach.
89
Mar rochuammar ’sin cnocc
Nuair a chuamar insan gcnoc
sinni ba toisciu ’cá thocht,
Sinne a bhí chun tosaigh,
cid sinni ba taisciu and
Más sinne ba thúisce ann
ech in ríg nirbo romal .
Níorbh é each an rí ba rómhal .
93
“Adaig-seo dered din ló,”
“Seo oíche agus deireadh lae”,
ar Find féin, ní himmargó:
Arsa Fionn féin, gan bhréag:
t ri ar tancammar il e
“Triúr againn a tháinig i leith
tǽit róinn d’iarraid ḟ ianbothe.
Téiríg romhainn ag lorg botháin féinne.”
97
D’éccain radéch úad in rí
Féachaint uaidh dar thug an rí
f or sin carraic da láim chlí,
Ar an gcarraig ar a láimh chlé,
co facca in tech con a thein
Chonaic teach agus tine ann
issin glind arar ṁ bélaib.
Sa ghleann romhainn amach.
101 Atrubairt Find flaith na fían:
Adúirt Fionn flaith na bhfiann
“assiut tech nach ḟ acca riam:
Sin teach nach bhfeaca riamh:
a Chailti, ni chuala thech
“A Chaoilte, níor chuala riamh teach
isin glind-sea cid am eolach”.
A bheith sa ghleann so, cé táim feasach.”
105 “IS ferr dúin dula dia ḟ iss
“Is fearr dúinn dul dá fhios,
atá mór neich ’narn anfis:
Is mó rud a bhfuilimid ina n-ainbhfios:
is firt féli, is ferr ca ch ní,
Seo fearadh féile, is fearr ná gach ní,
a m aic Cumail , a airdrí!”
A mhic Cumhail , a ardrí!”
109 Dochuammar ar triar ’sin tech,
Do chuamar triúr isteach –
ter us aidche rab aithrech,
Turas oíche dúinn dob aithreach,
dia fríth gol is g réch is gáir,
Óna bhfríth gol, gréach is gáir,
is munt er díscir dígair.
Is muintir díscir diabhlaí.
113
Aithech líath f or a lár thair
Aitheach liath ar an urlár thoir
gebid arn-eich co-escaid,
Beireann ar ár n-each go héasca,
dúnaid comlaid a thaige
Dúnann comhla a thí
de baccanaib íarnaide.
Ar bhacánaibh iarnaí.
Find and the Phantoms
139
117 “IS mochen, a Fhind co mblaid”
“Mochean do theacht, a Fhinn mhórchlú”,
ar int-aithech co harnaid:
A dúirt an t-aitheach go cruaidh:
“fota co tanac ille,
“Fada nár thánaís i leith,
a m ai c Cumaill Almaine!”
A mhic Cumhaill Almhaine!”
121 Suidmít ar in cholbu chrúaid,
Suímid ar an mbinse cruaidh,
doní ar n-ósaic ri óenuair,
Deineann sé freastal orainn ar feadh aon uaire,
láid con nud truimm f or a thein,
Caitheann gabháil troim ar an tine,
súail naron-much don dethaig.
Beag nár mhúch sé sinn leis an deatach.
125 Bái callech isin taig mór,
Bhí cailleach sa tigh mór,
t r i cind f or a cælmuneol,
Trí cinn ar a caolmhuineál
fer can chend ’sin leith aile,
Fear gan cheann ar an taobh eile,
oen ṡúil asa ucht-saide.
Agus aon tsúil ina ucht siúd.
129 “Denaid airfitiud don ríg!”
“Deiníg oirfide don rí!”
ar int-athech cen im ṡ ním,
Arsa an t-aithech gan imní,
“érgid, a lucht atá istig,
Éiríg, a dhream atá istigh,
canaid ceol don rig ḟ ennid!”
Canaíg ceol don rífhéinní!”
133 Ergit nói col a assin chúil,
Éiríonn naoi gcolainn as an gcúil,
assin leith ba nessu dúin,
Insan taobh ba neasa dhúinn,
is nói cind issin leith aile
Agus naoi gcinn insan taobh eile
f or sin cholbo iarnaide.
Ar an mbinse iarnaí.
137 Tócbait nói ng ré cha garba,
Tógaid naoi ngréach garbh,
nir chuibde ciar chomlabra:
Níor bhinn le clos a nglór le chéile:
frec ra id in challech fósech,
Freagraíonn an chaillech gach gréach fá seach,
ocus frec r aid in méidech.
Agus freagraíonn an corp gan cheann.
141 Ciarbo rogarb céol cach ḟ ir
Cé gur rógharbh ceol gach fir
ba gairbe céol in médig;
Ba ghairbhe ceol an choirp gan cheann;
ca céol díb narbo dúla
Ach b’fhearr leat aon cheol acu
acht céol ḟ ir na oen ṡúla?
Ná an ceol a dhein fear na haon súile.
145 IN ceol sain rocanad dúin
An ceol sin a canadh dúinn
dodúsechad marbu a húir;
Dhúiseodh sé na mairbh a húir;
súail na robriss cnáma ar cind,
Is beag nár scoilt sé cnámha ár gcinn,
nírbe in cocetul ceolbind.
Níorbh aon chlaisceadal ceolbhinn é.
149 Gebid int-aithech úain sair,
Gabhann an t-aitheach uainn soir,
tócbaid fair in túaig con naid,
Tarraingíonn chuige an tua,
bualaid cohathlam ar n-ech,
Buaileann go tapaidh ár n-each,
fennaid, cosc r aid ca n ḟ uirech.
Feannann agus spólann é gan fuireach.
153 “Bí tost, a Cháilti mar tái!”
“Fan id thost, a Chaoilte, mar ataoi!”
ar Find fein cen immargái,
Arsa Fionn féin gan ghó,
“maith lind dia ndama duin féin,
“Beidh go maith, má ligeann sé linn féin –
damsa ocus duitsiu is d’Ossín.
Liomsa agus leatsa agus le hOisín.”
140
Tadhg Ó Síocháin
157 Coica b er a ara mbái rind
Caoga bior agus rinn orthu –
tuc leis do b er aib cáirthind,
Beara caorthainn a thug sé leis –
tuc ága ar ca ch mbir fosech
Chuir spóla ar gach bior díobh
is rachoraig fon tel ach.
Is chóirigh iad ar an teal ach.
161 Nochor’bruthi bir díb sein
Ní raibh aon cheann acu bruite
in tr á th tucait ón tenid,
Tráth ar tugadh iad ón tine,
tuc leis i fiadnaisi Find
Thug sé i láthair Fhinn
>
féoil om ar beraib ca[e]rthind.
Feoil amh ar bhearaibh chaorthainn.
165 “Beir lett, a athig, do bíad,
“Beir leat uaim, a aithigh, do bhia,
uair ní dúad us biad om riam:
Mar níor itheas bia amh riamh:
ni chathiub ondiu co bráth
Ní chaithfead a leithéid go brách
arái beith can bíad oentráth”.
De dheasca bheith tráth gan bhia.”
169 “Mas aire thanac ’nar tech
“Más chuige sin a thánaís go dtínár dteach
d’obba ar ṁ bíd”, ar int-athech,
Chun ár mbia d’obadh,” arsa an t-aitheach,
is derb doraga[m] rib féin,
“Is dearbh go n-ionsóm sibh féin,
A Chailti, a Fhind, a Ossín!
A Chaoilte, a Fhinn, a Oisín!”
173 IArsein roergemmar súas,
Leis sin, d’éiríomar suas,
gabmait ar claidbe cocrúas,
Gabhaimid chugainn ár gclaímhte go cróga,
gebid cach cend araile,
Beireann cách ar cheann a chéile chomhraic,
ropo mana dorngaile.
Luíomar ar dhornaíl.
177 Muchthair in tene bái thís,
Múchtar an tine a bhí thíos,
nar’ léir a lassar no g rís,
Níor léir lasair ná gríos,
timmaircther cúl dorcha dub
Tiomáintear isteach i gcúinne dorcha dubh
orn art r iúr in-oen inud.
An triúr againn in aon ionad amháin.
181 INuair dobímmis cind ar chind
Agus sinn ag troid in aghaidh a chéile
cia nar cobrad acht mád Find,
Ní raibh cabhair le fáil ach ó Fhionn,
ropsar marba, mór in mod,
Bhíomar marbh, ba mhór an gníomh é,
meni beth Find a oenor.
Murach Fionn amháin.
185 Bammar cind ar chind istaig
Bhíomar i ngleic a chéile sa tigh
fat na haidche co matain,
Feadh na hoíche go maidin,
co ro ṡ ol sig g r ian in tech
Gur shoilsigh grian ar an teach
im thrath eirgi arnabarach.
Tráth eirí lá arna mhárach.
189 INuair doérig in g rían
Nuair d’éirigh an ghrian
tuittid ca ch fer sair is [s]íar
Titeann gach fear soir is siar
tuittid nél i cend ca ch ḟ ir
Titeann néall ar gach fear
com-bái marb arin lathir.
Go rabhadar marbh ar an láthair.
193 Garit robammar ’nar tám,
Ba ghairid orainn an táimh-néal
ergimmít súas, is sind slán:
Éirímid suas agus sinn slán;
celt air orn in tech iar sain,
Ceiltear orainn an teach ansan,
celt air cech nech din muntir.
Ceiltear gach neach de mhuintir an tí.
Find and the Phantoms