Complete Works of Plautus
Page 161
Intro te ut eas obsecrat,
te volt, te quaerit, teque exspectans expetit.
10 amanti fer opem. quid stas? quin intro is?
Pyrg.
Eo. —
Pver.
Ipsus illic sese iam impedivit in plagas;
paratae insidiae sunt: in statu stat senex,
ut adoriatur moechum, qui formast ferox,
qui omnis se amare credit, quaeque aspexerit
15 mulier: eum oderunt qua viri qua mulieres.
nunc in tumultum ibo: intus clamorem audio. —
ACT V.
Periplectomenvs
Dúcite istum; sí non sequitur, rápite sublimén foras,
facite inter terram atque caelum ut sit situs, discindite.
Pyrgopolinices
Obsecro hercle, Periplectomene, te.
Per.
Nequiquam hercle obsecras.
vide ut istic tibi sit acutus, Cario, culter probe.
Cario
5 Quin iamdudum gestit moecho hóc abdomen adimere,
ut ea iam quasi puero in collo pendeant crepundia.
Pyrg.
Perii.
Per.
Haud etiam, numero hoc dicis.
Car.
Iamne in hominem ínvolo?
Per.
Immo etiam prius vérberetur fustibus.
Car.
Multum quidem.
...
Per.
10 Cur es ausus subigitare álienam uxorem, impudens?
Pyrg.
Ita me di ament, ultro ventumst ad me.
Per.
Mentitur, feri.
Pyrg.
Mane, dum narro.
Per.
Quid cessatis?
Pyrg.
Non licet mihi dicere?
Per.
Dic.
Pyrg.
Oratus sum, ad eam ut irem.
Per.
Quor ire ausu’s? em tibi.
Pyrg.
Oiei, satis sum verberatus. obsecro.
Car.
Quam mox seco?
Per.
15 Vbi lubet: dispennite hominem divorsum et distendite.
Pyrg.
Obsecro hercle te, ut mea verba aúdias prius quam secat.
Per.
Loquere.
Pyrg.
Non volui nec factum est: viduam hercle esse censui,
itaque ancilla, conciliatrix quaé erat, dicebat mihi.
Per.
Iura te non nociturum esse hómini de hac re nemini,
20 quod tu hódie hic verberatu’s aut quod verberabere,
si te salvom hinc amittemus Venerium nepotulum.
Pyrg.
Iuro per Iovem et Mavortem, me nociturum nemini,
quod ego hic hodie vapularim, iureque id factum arbitror;
et si intestatus non abeo hinc, bene agitur pro noxia.
Per.
25 Quid si id non faxis?
Pyrg.
Vt vivam semper intestabilis.
Car.
Verberetur etiam, postibi amittendum censeo.
Pyrg.
Di tibi bene faciant semper, quom advocatus mihi venis.
Car.
Ergo des minam auri nobis.
Pyrg.
Quam ob rem?
Car.
Salvis testibus
ut te hódie hinc amittamus Venerium nepotulum;
30 aliter hinc non ibis, ne sis frustra.
Pyrg.
Dabitur.
Car.
Magis sapis.
de tunica et chlamyde et machaera ne quid speres, non feres.
Car.
Verberon etiam, an iam mittis?
Pyrg.
Mitis sum equidem fustibus.
opsecro vos.
Per.
Solvite istunc.
Pyrg.
Gratiam habeo tibi.
Per.
Si posthac prehendero ego te híc, carebis testibus.
Pyrg.
35 Causam haud dico.
Per.
Eamus intro, Cario. —
Pyrg.
Servos meos
eccos video. Philocomasium iam profecta est? dic mihi.
Servvs
Iam dudum.
Pyrg.
Ei mihi.
Ser.
Magis dícas, si scias quod ego scio.
nam ille qui lánam ob oculum habebat laevom, nauta non erat.
Pyrg.
Quis erat igitur?
Ser.
Philocomasio amator.
Pyrg.
Qui tu scis?
Ser.
Scio.
40 nam postquam porta exierunt, nil cessarunt ilico
osculari atque amplexari inter se.
Pyrg.
Vae misero mihi,
verba mihi data esse video. scelus viri Palaestrio,
is me in hanc inlexit fraudem. iure factum iudico;
si sic aliis moechis fiat, minus hic moechorum siet,
45 magis metuant, minus has res studeant. eamus ad me. plaudite.
MOSTELLARIA
CONTENTS
ACT I.
ACT II.
ACT III.
ACT IV.
ACT V.
ACT I.
Grvmio
Exi e culina sis foras, mastigia,
qui mi inter patinas exhibes argutias.
egredere, erilis permities, ex aedibus.
ego pol te ruri, si vivam, ulciscar probe.
5 exi, inquam, nidor, e culina. quid lates?
Tranio
quid tibi, malum, hic ante aedis clamitatiost?
an ruri censes te esse? abscede ab aedibus.
abi rús, abi díerecte, abscede ab ianua.
em, hocíne volebas?
Gr.
Perii. cur me verberas?
Tr.
10 Quia vivis.
Gr.
Patiar. sine modo adveniat senex.
sine modo venire salvom, quem absentem comes.
Tr.
Nec veri simile loquere nec verum, frutex,
comesse quemquam ut quisquam absentem possiet.
Gr.
Tu urbanus vero scurra, deliciae popli,
15 rus mihi tu obiectas? sane hoc, credo, Tranio,
quod te in pistrinum scis actutum tradier.
cis hercle paucas tempestates, Tranio,
augebis ruri numerum, genus ferratile.
nunc, dum tibi lúbet licetque, pota, perde rem,
20 corrumpe erilem ádulescentem óptumum;
dies noctesque bibite, pergraecamini,
amicas emite liberate, pascite
parasitos, obsonate pollucibiliter.
haecine mandavit tibi, quom peregre hinc it, senex?
25 hocine modo hic rem curatam offendet suam?
hocine boni esse officium servi existumas,
ut eri sui corrumpat et rem et filium?
nam ego illúm corruptum duco, quom his factis studet;
quo nemo adaeque iuventute ex omni Attica
30 antehac est habitus parcus nec magis continens,
is nunc in aliam partem palmam possidet.
virtute id factum tua et magisterio tuo.
Tr.
Quid tibi, malum, me aut quid ego agam curatiost?
an ruri quaeso non sunt, quos cures, bovis?
35 lubet potare, amare, scorta ducere.
mei tergi facio haec, non tui fiducia.
Gr.
Quam confidenter loquitur.
Tr.
At te Iuppiter
dique omnes perdant, fu, oboluisti alium.
germana inluvies, rusticus, hircus, hara suis,
40 caeno κοπρὼν commixte.
Gr.
Quid vis fieri?
non omnes possunt olere unguenta exotica,
si tú oles, neque superiores accumbere
neque tam facetis quam tu vivis victibus.
tu tíbi istos habeas turture
s piscis avis,
45 sine me aliato fungi fortunas meas.
tu fortunatu’s, ego miser: patiunda sunt.
meum bonum me, te tuom maneat malum.
Tr.
Quasi invidere mi hoc videre, Grumio,
quia mihi bene est et tibi male est; dignissumumst:
50 decet me amare et te bubulcitarier,
me victitare pulchre, te miseris modis.
Gr.
O carnuficium cribrum, quod credo fore,
ita te forabunt patibulatum per vias
stimulis carnufices, si huc reveniat senex.
Tr.
55 Qui scis, an tibi istuc evenat prius quam mihi?
Gr.
Quia numquam merui, tu meruisti et nunc meres.
Tr.
Orationis operam compendi face,
nisi te mala re magna mactari cupis.
Gr.
Ervom daturin estis, bubus quod feram?
60 date, si non estis. agite, porro pergite
quoniam occepistis: bibite, pergraecamini,
este, ecfercite vos, saginam caedite.
Tr.
Tace atque abi rús. ego ire in Piraeum volo,
in vesperum parare piscatum mihi.
65 ervom tibi aliquis cras faxo ad villam adferat.
quid est? quíd tu me nunc optuere, furcifer?
Gr.
Pol tibi istuc credo nomen actutum fore.
Tr.
Dum interea sic sit, istuc actutum sino.
Gr.
Ita est. sed unum hoc scito: nimio celerius
70 veniet quod noles quam illud, quod cupide petas.
Tr.
Molestus ne sis nunciam, i rus, te amove.
ne tu erres hercle praeterhac mihi non facies moram. —
Gr.
Satin abiit neque quod dixi flocci existumat?
pro di immortales, obsecro vostram fidem,
75 facite, huc ut redeat noster quam primum senex,
triennium qui iam hinc abest, prius quam omnia
periere, et aedis et ager; qui nisi huc redit,
paucorum mensum sunt relictae reliquiae.
nunc rus abibo. nam eccum erilem filium
80 video, corruptum ex adulescente optumo. —
Philolaches
Recórdatus múltum et diú cogitávi
argúmentaque ín pectus ínstitui multa
ego, átque in meó corde, si ést quod mihí cor,
eám rem volútavi et diú disputávi,
5 hominém cuius réi, quandó natus esset,
similem ésse arbitrárer simulácrumque habére:
id répperi iam exémplum.
novárum aedium ésse arbitrór similem ego hóminem,
quandó natus ést. ei rei argúmenta dícam.
10 atque hóc haud vidétur verí simile vóbis,
at ego id faciam esse ita ut credatis.
profécto ita esse út praedicó vera víncam.
atque hóc vosmet ípsi, sció, proinde utí nunc
ego ésse autumó, quando dícta audiétis
15 mea, haud áliter id dicétis.
auscúltate, argúmenta dúm dico ad hánc rem:
simúl gnarurís vos volo ésse hanc rem mécum.
aedés quom extempló sunt parátae, expolítae,
factaé probe examússim,
20 laudánt fabrum atque aedés probant, sibi quísque inde exemplum éxpetunt,
sibi quísque similis vólt suas, sumptum óperam non parcúnt suam.
átque ubi illo ímmigrat néquam homo, indíligens
cúm pigra fámilia, immúndus, instrénuos,
hic iam aédibus vitium ádditur, bonaé cum curantúr male;
25 átque illud saépe fit: témpestas venit,
cónfringit tégulas ímbricesque: ibi
dóminus indíligens réddere aliás nevolt;
vénit imber, pérlavit párietes, pérpluont,
tígna putéfacit, pérdit operám fabri:
30 néquior fáctus iam est úsus aedium.
átque ea haud ést fabri cúlpa, sed mágna pars
mórem hunc induxérunt: si quid númmo sarcirí potest,
úsque mantánt neque id fáciunt, donicum
párietes ruont: aédificantur aédes totae dénuo.
35 haec árgumenta ego aédificiis díxi; nunc etiám volo
dicére, ut homines aédium esse símilis arbitrémini.
primúmdum paréntes fabrí liberúm sunt:
ei fúndamentúm substruont liberórum;
extóllunt, paránt sedulo ín firmitátem
40 et ut in usum boni et in speciem†
popló sint sibíque, haud matériae repárcunt
nec súmptus ibí sumptuí esse dúcunt;
expóliunt: docént litterás, iura léges,
sumptú suo et labore
45 nitúntur, ut alií sibi esse illórum similis éxpetant.
ád legionem cum íta paratos míttunt, adminiclum eís danunt
tum iam, áliquem cognatúm suom.
eátenus. abeunt á fabris. únum ubi emeritum est stipendium,
igitúr tum specimen cérnitur, quo evéniat aedificátio.
50 nám ego ad illúd frugi usque ét probus fui,
ín fabrorúm potestáte dum fui.
póstea quom ímmigravi íngenium in meum,
pérdidi operám fabrorum ílico oppido.
vénit ignávia, ea míhi tempestás fuit,
55 mi ádventu suo grándinem imbremque attulit;
haéc verecúndiam mi ét virtutís modum
déturbavít detexítque a me ilico;
póstilla optígere me néglegens fui.
contínuo pro imbre amór advenit in cor meum,
60 is úsque in pectus pérmanavit, pérmadefecit cór meum.
núnc simul rés, fides, fáma, virtús, decus
déseruerunt: égo sum in usu fáctus nimio néquior.
atque édepol ita haec tigna úmide iam pútent: non videór mihi
sarcíre posse aedés meas, quin tótae perpetuaé ruant,
65 cum fúndamento périerint nec quísquam esse auxilió queat.
cór dolet, cum scio ut núnc sum atque ut fui,
quó neque indústrior dé iuventúte erat
quisquam nec clárior árte gymnástica:
dísco, hastís, pila, cúrsu, armís, equo
70 víctitabám volup,
pársimonia ét duritia díscipulinae aliís eram,
óptumi quique éxpetebant á me doctrinám sibi.
núnc, postquam nihilí sum, id vero meópte ingenio répperi.
Philemativm
Iam prídem ecastor frígida non lávi magis lubénter
nec quom me melius, mea Scapha, rear esse deficatam.
Sc.
Eventus rebus omnibus, velut horno messis magna
fuit.
Philem.
Quíd ea messis attinet ad meam lavationem?
Sc.
5 Nihilo plus quam lavatio tua ad messim.
Philol.
O Venus venusta,
haec illa est tempestas mea, mihi quae modestiam omnem
detexit, tectus qua fui; tum mihi Amor et Cupido
in pectus perpluit meum, neque iam umquam optigere possum:
madent iam in corde parietes, periere haec oppido aedis.
Philem.
10 Contempla, amabo, mea Scapha, satin haec me vestis deceat.
volo mé placere Philolachi, meo ocello, meo patrono.
Sc.
Quin tu te exornas moribus lepidis, quom lepida tute es?
non vestem amatores amant mulieris, sed vestis fartim.
Philol.
Ita me di ament, lepidast Scapha, sapit scelesta multum.
15 ut lepide omnes mores tenet sententiasque amantum.
Philem.
Quid nunc?
Sc.
Quid est?
Philem.
Quin me aspice et contempla, ut haec me deceat.
Sc.
Vir
tute formae id evenit, te ut deceat quidquid habeas.
Philol.
Ergo ob istuc verbum te, Scapha, donabo ego hodie aliqui,
neque patiar te istanc gratiis laudasse, quae placet mi.
Philem.
20 Nolo ego te adsentari mihi.
Sc.
Nimis tú quidem stulta es mulier.
eho, mavis vituperarier falso quam vero extolli?
equidem pol vel falso tamen laudari multo malo,
quam vero culpari aut meam speciem alios inridere.
Philem.
Ego verum amo, verum volo dici mihi: mendacem odi.
Sc.
25 Ita tu me ames, ita Philolaches tuos té amet, ut venusta es.
Philol.
Quid ais, scelesta? quo modo adiurasti? ita ego istam amarem?
quid istaéc me, id cur non additum est? infecta dona facio.
periisti: quod promiseram tibi donum, perdidisti.
Sc.
Equidem pol miror tam catam, tam docilem te et bene doctam
30 nunc stultam stulte facere.
Philem.
Quin mone quaéso, si quid erro.
Sc.
Tu ecastor erras, quae quidem illum expectes unum atque illi
morem praecipue sic geras atque alios asperneris.
matronae, non meretricium est unum inservire amantem.
Philol.
Pro Iuppiter, nam quod malum versatur meae domi illud?
35 di deaeque me omnes pessumis exemplis interficiant,
nisi ego illam anum interfecero siti fameque atque algu.
Philem.
Nolo ego mihi male te, Scapha, praecipere.
Sc.
Stulta es plane,
quae illum tibi aeternum putes fore amicum et benevolentem.
moneo ego te: te ille deseret aetate et satietate.
Philem.
40 Non spero.
Sc.
Insperata accidunt magis saépe quam quae speres.
postremo, si dictis nequis perduci, ut vera haec credas
mea dicta, ex factis nosce rem. vides quaé sim; et quae fui ante.
nihilo ego quam nunc tu ... amata sum; átque uni modo gessi morem:
qui pol me, ubi aetate hoc caput colorem commutavit,
45 reliquit deseruitque me. tibi idem futurum credo.
Philol.
Vix comprimor, quin involem illi in oculos stimulatrici.
Philem.
Solam ille me soli sibi suo sumptu liberavit:
illi me soli censeo esse oportere opsequentem.
Philol.
Pro di immortales, mulierem lepidam et pudico ingenio.
50 bene hercle factum et gaudeo mihi nihil esse huius causa.
Sc.
Inscita ecastor tu quidem es.
Philem.
Quapropter?
Sc.
Quae istuc cures,
ut te ille amet.
Philem.
Cur obsecro non curem?
Sc.
Libera es iam.
tu iam quod quaerebas habes: ille té nisi amabit ultro,
id pro tuo capite quod dedit perdiderit tantum argenti.