Complete Works of Plautus
Page 182
inlustrioris fecit fenestrasque indidit.
Plesidippvs
Et vos a vestris abduxi negotiis
neque id processit qua vos duxi gratia,
neque quivi ad portum lenonem prehendere.
sed mea desidia spem deserere nolui:
5 eo vós, amici, detinui diutius.
nunc huc ad Veneris fanum venio visere,
ubi rem divinam se facturum dixerat.
Scep.
Si sapiam, hoc quod me mactat concinnem lutum.
Ples.
Prope me hic nescio quis loquitur.
Daemones
Heus, Sceparnio.
Scep.
10 Qui nominat me?
Daem.
Qui pro te argentum dedit.
Scep.
Quasi me tuom esse servom dicas, Daemones.
Daem.
Luto usust multo, multam terram confode.
villam integundam intellego totam mihi,
nam nunc perlucet ea quam cribrum crebrius.
Ples.
15 Pater salveto, ámboque adeo.
Daem.
Salvos sis.
Scep.
Sed utrum tu masne an femina es, qui illum patrem
voces?
Pl.
Vir sum equidem.
Sc.
Quaere vir porro patrem.
Daem.
Filiolam ego unam hábui, eam unam perdidi.
virile sexus numquam ullum habui.
Ples.
At di dabunt.
Scep.
20 Tibi quidem hercle, quisquis es, magnum malum,
qui oratione nos hic occupatos occupes.
Ples.
Isticine vos habitatis?
Scep.
Quid tu id quaeritas?
quon furatum mox venias, vestigas loca?
Ples.
Peculiosum esse addecet servom et probum,
25 quem ero praesente † praetereat oratio
aut qui inclementer dicat homini libero.
Scep.
Et impudicum et impudentem hominem addecet
molestum ultro advenire ad alienam domum,
cui debeatur nil.
Daem.
Tace, Sceparnio.
30 quid opust, adulescens?
Ples.
Istic infortunium,
qui praefestinet, ubi erus adsit, praeloqui.
sed nisi molestumst, paucis percontarier
volo ego ex te.
Daem.
Dabitur opera, atque in negotio.
Scep.
Quin tu in paludem is exicasque harundinem,
35 qui pertegamus villam, dum sudumst?
Daem.
Tace.
tu si quid opus est dice.
Ples.
Dic quod te rogo,
ecquem tu hic hominem crispum, incanum videris,
malum, periurum, palpatorem —
Daem.
Plurimos,
nam ego propter eius modi viros vivo miser.
Ples.
40 Hic dico, in fanum Veneris qui mulierculas
duas sécum adduxit, quique adornaret sibi
ut rem divinam faciat, aut hodie aut heri.
Daem.
Non hercle, adulescens, iam hos dies complusculos
quemquam istic vidi sacruficare, neque potest
45 clam me esse si qui sacruficat: semper petunt
aquam hinc aut ignem aut vascula aut cultrum aut veru
aut aulam extarem, aut aliquid — quid verbis opust?
Veneri paravi vasa et puteum, non mihi.
nunc intervallum iam hos dies multos fuit.
Ples.
50 Vt verba praehibes, me periisse praedicas.
Daem.
Mea quidem hercle causa salvos sis licet.
Scep.
Heus tu, qui fana ventris causa circumis,
iubere meliust prandium ornari domi.
Daem.
Fortasse tu huc vocatus es ad prandium,
55 ille quí vocavit nullus venit?
Ples.
Admodum.
Scep.
Nullumst periclum te hinc ire inpransum domum:
Cererem te meliust quam Venerem sectarier:
amori haec curat; tritico curat Ceres.
Ples.
Deludificavit me illic homo indignis modis.
Daem.
60 Pro di immortales, quid illuc est, Sceparnio,
hominum secundum litus?
Scep.
Vt mea est opinio,
propter viam illi sunt vocati ad prandium.
Daem.
Qui?
Scep.
Quia post cenam, credo, laverunt heri.
Daem.
Confracta navis in mari est illis.
Scep.
Ita est.
65 at hercle nobis villa in terra et tegulae.
Daem.
Hui,
homunculi quanti estis. eiecti ut natant.
Ples.
Vbi sunt i homines, obsecro?
Daem.
Hac ad dexteram
(viden?) secundum litus.
Ples.
Video. sequimini.
utinam is sit quém ego quaero, vir sacerrimus.
70 valete. —
Scep.
Si non moneas, nosmet meminimus.
sed, o Palaemon, sancte Neptuni comes,
qui Herculis socius esse diceris,†
quod facinus video.
Daem.
Quid vides?
Scep.
Mulierculas
video sedentis in scapha solas duas.
75 ut adflictantur miserae. euge euge, perbene,
ab saxo avortit fluctus ad litus scapham,
nequé gubernator umquam potuit rectius.
non vidisse undas me maioris censeo.
salvae sunt, si illos fluctus devitaverint.
80 nunc, nunc periclumst. unda eiecit alteram.
at in vadost, iam facile enabit. eugepae,
viden alteram illam ut fluctus eiecit foras?
surrexit, horsum se capessit. salva res.
desiluit haec autem altera in terram e scapha.
85 ut prae timore in genua in undas concidit.
salvast, evasit ex aqua. iam in litore est.
sed dextrovorsum avorsa it in malam crucem.
hem, errabit illaec hodie.
Daem.
Quid id refert tua?
Scep.
Si ad saxum quo capessit, ea deorsum cadit,
90 errationis fecerit compendium.
Daem.
Si tu de illarum cenaturus vesperi es,
illis curandum censeo, Sceparnio,
si apud me essurus, mihi darí operam volo.
Scep.
Bonum aequomque oras.
Daem.
Sequere me hac ergo. —
Scep.
Sequor. —
Palaestra
Nimio hóminum fortunaé minus miseraé memorantur,
... experiundo iis datur acerbum.
... hoc deo cómplacitumst, me hoc órnatu ornatam ín incertas
regiónes timidam eiéctam.
5 hancíne ego ad rem natam ésse me miserám memorábo?
hancíne ego partem cápio ob píetatem praecípuam?
nam hóc mi haud labórist, labórem hunc potíri,
si érga paréntem aut deós me impiávi;
sed íd si paráte curávi ut cavérem,
10 tum hóc mi indecóre, iníque, inmodéste
datis, dí; nam quid habebúnt sibi signi ímpii posthac,
si ad húnc modum est innóxiis honór apud vos?
nam mé si sciam ín vos fecísse aut paréntis
sceléste, minus me míserer;
15 sed eríle scelus me sóllicitat, eiús me impietas mále habet.
ís navem atque ómnia pérdidit ín mari:
haéc bonorum éius sunt réliquiae; étiam quae simul
vécta m
ecum ín scaphast, éxcidit. égo nunc sola sum.
quaé mihi sí foret sálva saltém, labor
20 lénior ésset hic mi éius opera.
nunc quám spem aut opem aút consilí quid capéssam?
ita híc sola sólis locis compotita sum.
hic sáxa sunt, hic máre sonat,
neque quísquam homo mihi obviám venit.
25 ...
hóc quod indúta sum, summae opes óppido,
néc cibo néc loco técta quo sím scio:
quaé mihist spés, qua me vívere velim?
néc loci gnára sum, néc vidi aut híc fui.
30 sáltem aliquém velim quí mihi ex hís locis
aút viam aut sémitam mónstret, ita nunc
hác an illác eam, incérta sum cónsili;
néc prope usquam híc quidem cúltum agrum cónspicor.
álgor, errór, pavor, me ómnia tenent.
35 haéc parentés mei haud scítis miseri,
me núnc miseram esse ita utí sum.
líbera ego prognáta fui máxume, nequíquam fui.
nunc quí minus servio, quám si servá forem náta?
neque quícquam umquam illis prófuit qui mé sibi eduxérunt.
Ampelisca
Quid míhi meliust, quid mágis in remst, quam a córpore vitam ut sécludam?
ita mále vivo atque ita míhi multae in pectóre sunt curae exánimales.
ita rés se habent: vitae haú parco, perdidí spem qua me obléctabam.
omnía iam circumcúrsavi atque omníbus latebris perréptavi
5 quaerére conservam, vóce oculis auríbus ut pervestígarem.
neque eam úsquam invenio néque quo eam neque quá quaeram consúltumst,
neque quém rogitem respónsorem quemquam ínterea convénio,
neque mágis solae terraé solae sunt quam haéc loca atque hae regiónes;
neque sí vivit, eam víva umquam quin ínveniam desístam.
Pal.
10 Quóianam vox míhi prope hic sonat?
Amp.
Pértimui, quis híc loquitur prope?
Pal.
Spés bona, obsecro, súbventa mihi,
éxime ex hóc miseram metu.
Amp.
Cérto vox múliebris aúris tetigít meas.
Pal.
15 Múlier est, múliebris vóx mi ad aurís venit.
num Ámpelisca óbsecro est?
Amp.
Tén, Palaestra, aúdio?
Pal.
Quín voco, ut me aúdiat, nómine illám suo?
Ámpelisca.
Amp.
Hém quis est?
Pal.
Ego, Palaestra ...
Amp.
Díc ubi es?
Pal.
Pól ego nunc ín malis plúrimis.
Amp.
20 Sócia sum, néc minor párs meast quam tua.
séd videre éxpeto té.
Pal.
Mihi es aémula.
Amp.
Cónsequamúr gradu vócem. ubi es?
Pal.
Écce me.
áccede ad me átque adi cóntra.
Amp.
Fit sédulo.
Pal.
Cédo manum.
Amp.
Áccipe.
Pal.
Díc, vivisne? óbsecro.
Amp.
25 Tú facis mé quidem ut vívere núnc velim,
quóm mihi té licet tángere. ut víx mihi
crédo ego hoc, té tenere. óbsecro, ampléctere,
spés mea. ut me ómnium iám laborúm levas.
Pal.
Óccupas praéloqui quaé mea orátiost.
30 núnc abire hínc decet nós.
Amp.
Quo, amabo, íbimus?
Pal.
Lítus hoc pérsequamúr.
Amp.
Sequor quó lubet.
sícine hic cum úvida véste grassábimur?
Pal.
Hóc quod est, íd necessárium est pérpeti.
séd quid hoc, óbsecro, est?
Am.
Quid?
Pa.
Víden, amabo,
35 fanum videsne hóc?
Amp.
Vbi est?
Pal.
Ad déxteram.
Amp.
Videó decorum dís locum vidérier.
Pal.
Haud lónge abesse opórtet homines hínc, ita hic lepidúst locus.
quísquis est deus, véneror ut nos éx hac aerumna éximat,
míseras inopis aérumnosas út aliquo auxilio ádiuvet.
Ptolemocratia
Qui súnt qui a patróna precés mea expetéssunt?
nam vóx me precántum huc forás excitávit.
bonam átque obsequéntem deam átque haud gravátam
patrónam exsequontur benígnamque múltum.
Pal.
5 Iubémus te sálvere, máter.
Ptol.
Salvéte,
puéllae. sed únde
vos íre cum uvida veste dicam, óbsecro, tam maéstiter vestítas?
Pal.
Ílico hinc ímus, haud lóngule ex hóc loco;
vérum longe hínc abest únde advectae húc sumus.
Ptol.
10 Némpe equo lígneo pér vias caérulas
éstis vectae?
Pal.
Ádmodum.
Ptol.
Ergo aéquius vós erat
cándidatás venire hóstiatásque. ad hoc
fánum ad istúnc modum nón venirí solet.
Pal.
Quaéne eiectae é mari símus ambae, óbsecro,
15 únde nos hóstias agere voluisti huc?
núnc tibi ampléctimur génua egentés opum,
quae ín locis nésciis néscia spé sumus,
út tuo récipias técto servésque nos
míseriarúmque te ambárum uti mísereat,
20 quibús nec locúst ullus néc spes parata,
neque hóc ampliús, quam quod vidés, nobis quícquamst.
Ptol.
Manús mihi date, éxurgite á genibus ámbae.
miséricordiór nulla me ést feminárum.
sed haéc pauperés res sunt inopesque, puellae:
25 egomét meam vix vitám colo; Venerí cibo meo sérvio.
Amp.
Venerís fanum, obsecro, hóc est?
Ptol.
Fateór. ego huius fáni sacérdos clueo.
verúm, quidquid ést, comitér fiet á me,
quo núnc copia valebit.
30 ite hác mecum.
Pal.
Amíce benígneque honórem,
matér, nostrum habés. —
Ptol.
Oportet. —
ACT II.
Piscatores
Omníbus modis qui paúperes sunt hómines miseri vívont,
praesertim quibus nec quaestus est, nec didicere artem ullam:
necessitate quidquid est domi id sat est habendum.
nos iam de ornatu propemodum ut locupletes simus scitis:
5 hisce hami atque haec harundines sunt nobis quaestu et cultu.
... ex urbe ad mare huc prodimus pabulatum:
pro exercitu gymnastico et palaestrico hoc habemus;
echinos, lopadas, ostreas, balanos captamus, conchas,
marinam urticam, musculos, plagusias striatas;
10 post id piscatum hamatilem et saxatilem aggredimur.
cibum captamus e mari: si eventus non evenit
neque quicquam captumst piscium, salsi lautique pure
domum redimus clanculum, dormimus incenati.
atque ut nunc valide fluctuat mare, nulla nobis spes est:
15 nisi quid conclarum capsimus, incenati sumus profecto.
nunc Venerem hanc veneremur bonam, ut nos lepide adiuerit hodie.
Trachalio
Animum adversavi sedulo, ne erum usquam praeterirem;
nam cum modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
me huc obviam iussit sibi venire ad Veneris fanum.
sed quos perconter commode eccos video astare. adibo.
5 salvete, fures maritimi, conchitae atque hamiotae,
famelica hominum natio. quid agitis? ut peritis?
Pisc.
Vt piscatorem aequomst, fame sitique speque ...
Trach.
... ecquem adulescentem
huc, dum hic astatis, strenua facie rubicundum fortem,
10 qui tres secum homines duceret chlamydatos cum machaeris,
vidistis vos venire ... ? ...
Pisc.
Nullum istac facie ut praedicas venisse huc scimus.
Trach.
Ecquem
recalvom ac silanum senem, statutum, ventriosum,
tortis superciliis, contracta fronte, fraudulentum,
15 deorum ódium atque hominum, málum, mali viti probrique plenum,
qui duceret mulierculas duas sécum satis venustas?
Pisc.
Cum istius modi virtutibus operisque natus qui sit,
eum quídem ad carnificem est aequius quam ad Venerem commeare.
Trach.
At si vidistis, dicite.
Pisc.
Huc profecto nullus venit.
20 vale. —
Trach.
Valete. credidi: factum est quod suspicabar,
data verba ero sunt, leno abit scelestus exulatum,
in navem ascendit, mulieres avexit: hariolus sum.
is huc erum etiam ad prandium vocavit, sceleris semen.
nunc quid mihi meliust, quam ilico hic opperiar erum dum veniat?
25 eadém, sacerdos Veneria haec sí quid amplius scit,
si videro, exquisivero: faciet me certiorem.
Ampelisca
Intellego: hanc quae proxuma est víllam Veneris fano
pulsare iussisti atque aquam rogare.
Trach.
Cuia ad auris
vox mi advolavit?
Amp.
Obsecro, quis hic loquitur? quém ego video?
Tr.
Estne Ampelisca haec quae foras e fano egreditur?
Am.
Estne hic
5 Trachalio, quem conspicor, calator Plesidippi?
Trach.
East.
Amp.
Is est. Trachalio, salve.
Trach.
Salve, Ampelisca.
quid agis tu?
Amp.
Aétatem haud malam male.
Trach.
Melius ominare.
Amph.
Verum omnes sapientes decet conferre et fabulari.
sed Plesidippus tuos erus ubi, amabo, est?
Trach.
Heia vero,
10 quasi non sit intus.
Amp.
Neque pol est neque huc quidem ullus venit.
Tr.
Non venit?
Amp.
Vera praedicas.
Tr.
Non est meum, Ampelisca.
sed quam mox coctum est prandium?
Amp.
Quod prandium, obsecro te?
Trach.
Nempe rém divinam facitis hic.
Amp.
Quid somnias, amabo?
Trach.
Certe huc Labrax ad prandium vocavit Plesidippum
15 erúm meum erus vestér.