George Herbert- Collected Poetical Works

by George Herbert

I

  Ah Mater, quo te deplorem fonte? Dolores

  Quae guttae poterunt enumerare meos?

  Sicca meis lacrymis Thamesis vicina videtur,

  Virtutúmque choro siccior ipse tuo.

  In flumen moerore nigrum si funderer ardens, 5

  Laudibus haud fierem sepia iusta tuis.

  Tantùm istaec scribo gratus, ne tu mihi tantùm

  Mater: & ista Dolor nunc tibi Metra parit.

  II

  Corneliae sanctae, graues Semproniae,

  Et quicquid vspiam est seuerae foeminae,

  Conferte lacrymas: Illa, quae vos miscuit

  Vestrásque laudes, poscit & mixtas genas.

  Namque hanc ruinam salua Grauitas defleat, 5

  Pudórque constet vel solutis crinibus;

  Quandoque vultûs sola maiestas, Dolor.

  Decus mulierum perijt: & metuunt viri

  Vtrumque sexum dote ne mulctauerit.

  Non illa soles terere comptu lubricos, 10

  Struices superbas atque turritum caput

  Molita, reliquum deinde garriens diem

  (Nam post Babelem linguae adest confusio)

  Quin post modestam, qualis integras decet,

  Substructionem capitis & nimbum breuem, 15

  Animam recentem rite curauit sacris

  Adorta numen acri & igneâ prece.

  Dein familiam lustrat, & res prandij,

  Horti, colíque distributim pensitat.

  Suum cuique tempus & locus datur. 20

  Inde exiguntur pensa crudo vespere.

  Ratione certâ vita constat & domus,

  Prudenter inito quot-diebus calculo.

  Totâ renident aede decus & suauitas

  Animo renidentes priùs. Sin rarior 25

  Magnatis appulsu extulit se occasio,

  Surrexit vnà & illa, seséque extulit:

  Occasione certat, imò & obtinet.

  Proh! quantus imber, quanta labri comitas,

  Lepos seuerus, Pallas mixta Gratijs; 30

  Loquitur numellas, compedes & retia:

  Aut si negotio hora sumenda est, rei

  Per angiportus & maeandros labitur,

  Ipsos Catones prouocans oraculis.

  Tum quanta tabulis artifex? quae scriptio? 35

  Bellum putamen, nucleus bellissimus,

  Sententiae cum voce mirè conuenit,

  Volant per orbem literae notissimae:

  O blanda dextra, neutiquam istoc pulueris,

  Quò nunc recumbis, scriptio merita est tua, 40

  Pactoli arena tibi tumulus est vnicus.

  Adde his trientem Musices, quae molliens

  Mulcénsque dotes caeteras visa est quasi

  Caelestis harmoniae breue praeludium.

  Quàm mira tandem Subleuatrix pauperum! 45

  Languentium baculus, teges iacentium,

  Commune cordis palpitantis balsamum:

  Benedictiones publicae cingunt caput,

  Caelíque referunt & praeoccupant modum.

  Fatisco referens tanta quae numerant mei 50

  Solùm dolores, & dolores, stellulae.

  At tu qui ineptè haec dicta censes filio,

  Nato parentis auferens Encomium,

  Abito, trunce, cum tuis pudoribus.

  Ergo ipse solùm mutus atque excors ero 55

  Strepente mundo tinnulis praeconijs?

  Mihíne matris vrna clausa est vnico,

  Herbae exoletae, ros-marinus aridus?

  Matríne linguam refero, solùm vt mordeam?

  Abito, barde. Quàm piè istic sum impudens! 60

  Tu verò mater perpetim laudabere

  Nato dolenti: literae hoc debent tibi

  Queîs me educasti; sponte chartas illinunt

  Fructum laborum consecutae maximum

  Laudando Matrem, cùm repugnant inscij. 65

  III

  Cvr splendes, O Phoebe? ecquid demittere matrem

  Ad nos cum radio tam rutilante potes?

  At superat caput illa tuum, quantum ipsa cadauer

  Mens superat; corpus solùm Elementa tenent.

  Scilicet id splendes: haec est tibi causa micandi, 5

  Et lucro apponis gaudia sancta tuo.

  Verùm heus, si nequeas caelo demittere matrem,

  Sítque omnis motûs nescia tanta quies,

  Fac radios saltem ingemines, vt dextera tortos

  Implicet, & matrem, matre manente, petam. 10

  IV

  Qvid nugor calamo fauens?

  Mater perpetuis vuida gaudijs,

  Horto pro tenui colit

  Edenem Boreae flatibus inuium.

  Quin caeli mihi sunt mei, 5

  Materni decus, & debita nominis,

  Dúmque his inuigilo frequens

  Stellarum socius, pellibus exuor.

  Quare Sphaeram egomet meam

  Connixus, digitis impiger vrgeo: 10

  Te, Mater, celebrans diu,

  Noctu te celebrans luminis aemulo.

  Per te nascor in hunc globum

  Exemplóque tuo nascor in alterum:

  Bis tu mater eras mihi, 15

  Vt currat paribus gloria tibijs.

  V

  Horti, deliciae Dominae, marcescite tandem;

  Ornâstis capulum, nec superesse licet.

  Ecce decus vestrum spinis horrescit, acutâ

  Cultricem reuocans anxietate manum:

  Terram & funus olent flores: Dominaéque cadauer 5

  Contiguas stirpes afflat, eaéque rosas.

  In terram violae capite inclinantur opaco,

  Quaéque domus Dominae sit, grauitate docent.

  Quare haud vos hortos, sed coemeteria dico,

  Dum torus absentem quisque reponit heram. 10

  Eugè, perite omnes; nec posthâc exeat vlla

  Quaesitum Dominam gemma vel herba suam.

  Cuncta ad radices redeant, tumulósque paternos;

  (Nempe sepulcra satis numen inempta dedit.)

  Occidite; aut sanè tantisper viuite, donec 15

  Vespere ros maestis funus honestet aquis.

  VI

  Galene, frustra es, cur miserum premens

  Tot quaestionum fluctibus obruis,

  Arterias tractans micantes

  Corporeae fluidaéque molis?

  Aegroto mentis: quam neque pixides 5

  Nec tarda possunt pharmaca consequi,

  Vtrumque si praederis Indum,

  Vltrà animus spatiatur exlex.

  Impos medendi, occidere si potes,

  Nec sic parentem ducar ad optimam: 10

  Ni sanctè, vtì mater, recedam,

  Morte magìs viduabor illâ.

  Quin cerne vt erres, inscie, brachium

  Tentando sanum: si calet, aestuans,

  Ardore scribendi calescit, 15

  Mater inest saliente venâ.

  Si totus infler, si tumeam crepax,

  Ne membra culpes, causa animo latet

  Qui parturit laudes parentis:

  Nec grauidis medicina tuta est. 20

  Irregularis nunc habitus mihi est:

  Non exigatur crasis ad alterum.

  Quod tu febrem censes, salubre est

  Atque animo medicatur vnum.

  VII

  Pallida materni Genij atque exanguis imago,

  In nebulas similésque tui res gaudia nunquid

  Mutata? & pro matre mihi phantasma dolosum

  Vberáque aerea hiscentem fallentia natum?

  Vae nubi pluuiâ grauidae, non lacte, meásque 5

  Ridenti lacrymas quibus vnis concolor vnda est.

  Quin fugias? mea non fuerat tam nubila Iuno,

  Tam segnis facies aurorae nescia vernae,

  Tam languens genitrix cineri supposta fugaci:

  Verùm augusta parens, sanctum os caelóque locandum, 10

  Quale paludosos iamiam lictura recessus

  Praetulit Astraea, aut solio Themis alma vetusto

  Pensilis, atque acri dirimens Examine lites.

  Hunc vultum ostendas, & tecum, nobile s
pectrum,

  Quod superest vitae, insumam: Solíque iugales 15

  Ipse tuae solùm adnectam, sine murmure, thensae.

  Nec querar ingratos, studijs dum tabidus insto,

  Effluxisse dies, suffocatámue Mineruam,

  Aut spes productas, barbatáque somnia vertam

  In vicium mundo sterili, cui cedo cometas 20

  Ipse suos tanquam digno pallentiáque astra.

  Est mihi bis quinis laqueata domuncula tignis

  Rure; breuísque hortus, cuius cum vellere florum

  Luctatur spacium, qualem tamen eligit aequi

  Iudicij dominus, flores vt iunctiùs halent 25

  Stipati, rudibúsque volis imperuius hortus

  Sit quasi fasciculus crescens, & nidus odorum.

  Hìc ego túque erimus, variae suffitibus herbae

  Quotidie pasti: tantùm verum indue vultum

  Affectûsque mei similem; nec languida misce 30

  Ora meae memori menti: ne dispare cultu

  Pugnaces, teneros florum turbemus odores,

  Atque inter reliquos horti crescentia foetus

  Nostra etiam paribus marcescant gaudia fatis.

  VIII

  Paruam piámque dum lubenter semitam

  Grandi reaéque praefero,

  Carpsit malignum sydus hanc modestiam

  Vinúmque felle miscuit.

  Hinc fremere totus & minari gestio 5

  Ipsis seuerus orbibus;

  Tandem prehensâ comiter lacernulâ

  Susurrat aure quispiam,

  Haec fuerat olim potio Domini tui.

  Gusto probóque Dolium. 10

  IX

  Hoc, Genitrix, scriptum proles tibi sedula mittit.

  Siste parum cantus, dum legis ista, tuos.

  Nôsse sui quid agant, quaedam est quoque musica sanctis,

  Quaéque olim fuerat cura, manere potest.

  Nos miserè flemus, solésque obducimus almos 5

  Occiduis, tanquam duplice nube, genis.

  Interea classem magnis Rex instruit ausis:

  Nos autem flemus: res ea sola tuis.

  Ecce solutura est, ventos causata morantes:

  Sin pluuiam, fletus suppeditâsset aquas. 10

  Tillius incumbit Dano, Gallúsque marinis,

  Nos flendo: haec nostrûm tessera sola ducum.

  Sic aeuum exigitur tardum, dum praepetis anni

  Mille rotae nimijs impediuntur aquis.

  Plura tibi missurus eram (nam quae mihi laurus, 15

  Quod nectar, nisi cum te celebrare diem?)

  Sed partem in scriptis etiam dum lacryma poscit,

  Diluit oppositas candidus humor aquas.

  X

  Nempe huc vsque notos tenebricosos

  Et maestum nimio madore Caelum

  Tellurísque Britannicae saliuam

  Iniustè satìs arguit viator.

  At te commoriente, Magna Mater, 5

  Rectè, quem trahit, aerem repellit

  Cum probro madidum, reúmque difflat.

  Nam te nunc Ager, Vrbs, & Aula plorant:

  Te nunc Anglia, Scotiaéque binae,

  Quin te Cambria peruetusta deflet, 10

  Deducens lacrymas prioris aeui

  Ne serae meritis tuis venirent.

  Non est angulus vspiam serenus,

  Nec cingit mare, nunc inundat omnes.

  XI

  Dvm librata suis haeret radicibus ilex

  Nescia vulturnis cedere, firma manet.

  Post vbi crudelem sentit diuisa securem,

  Quò placet oblato, mortua fertur, hero:

  Arbor & ipse inuersa vocer: dúmque insitus almae 5

  Assideo Matri, robore vinco cedros.

  Nunc sorti pateo, expositus sine matre procellis,

  Lubricus, & superans mobilitate salum.

  Tu radix, tu petra mihi firmissima, Mater,

  Ceu Polypus, chelis saxa prehendo tenax: 10

  Non tibi nunc soli filum abrupere sorores,

  Dissutus videor funere & ipse tuo.

  Vnde vagans passim rectè vocer alter Vlysses,

  Alteráque haec tua mors, Ilias esto mihi.

  XII

  Facesse, Stoica plebs, obambulans cautes,

  Exuta strato carnis, ossibus constans,

  Iísque siccis adeò vt os Molossorum

  Haud glubat inde tres teruncios escae.

  Dolere prohibes? aut dolere me gentis 5

  Adeò inficetae, plumbeae, Meduseae,

  Ad saxa speciem retrahentis humanam,

  Tantóque nequioris optimâ Pirrhâ?

  At fortè matrem perdere haud soles demens:

  Quin nec potes; cui praebuit Tigris partum. 10

  Proinde parco belluis, nec irascor.

  XIII. EPITAPHIUM

  Hic sita foeminei laus & victoria sexus:

  Virgo pudens, vxor fida, seuera parens:

  Magnatúmque inopúmque aequum certamen & ardor:

  Nobilitate illos, hos pietate rapit.

  Sic excelsa humilísque simul loca dissita iunxit, 5

  Quicquid habet tellus, quicquid & astra, fruens.

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  Excussos manibus calamos, falcémque resumptam

  Rure, sibi dixit Musa fuisse probro.

  Aggreditur Matrem (conductis carmine Parcis)

  Funeréque hoc cultum vindicat aegra suum.

  Non potui non ire acri stimulante flagello: 5

  Quin Matris superans carmina poscit honos.

  Eia, agedum scribo: vicisti, Musa; sed audi,

  Stulta semel scribo, perpetuò vt sileam.

  IN OBITUM HENRICI PRINCIPIS WALLIAE.

  Ite leues (inquam), Parnassia numina, Musae,

  Non ego vos posthâc hederae velatus amictu

  Somnis (nescio queîs) nocturna ad vota vocabo:

  Sed nec Cyrrhaei saltus Libethriáue arua

  In mea dicta ruant; non tam mihi pendula mens est, 5

  Sic quasi Dijs certem, magnos accersere montes:

  Nec vaga de summo deducam flumina monte,

  Qualia parturiente colunt sub rupe sorores:

  Si-quas mens agitet moles (dum pectora saeuo

  Tota stupent luctu) lachrymísque exaestuet aequis 10

  Spiritus, hi mihi iam montes, haec flumina sunto.

  Musa, vale, & tu Phoebe; dolor mea carmina dictet;

  Hinc mihi principium: vos o labentia mentis

  Lumina, nutantes paulatim acquirite vires,

  Viuite, dum mortem ostendam: sic tempora vestram 15

  Non comedant famam, sic nulla obliuia potent.

  Quare age, Mens, effare, precor, quo numine laeso?

  Quae suberant causae? quid nos committere tantum,

  Quod non Lanigerae pecudes, non Agmina lustrent?

  Annon longa fames miseraéque iniuria pestis 20

  Poena minor fuerat, quàm fatum Principis aegrum?

  Iam foelix Philomela, & menti conscia Dido!

  Foelices, quos bella premunt, & plurimus ensis!

  Non metuunt vltrà; nostra infortunia tantùm

  Fatáque Fortunásque & spem laesêre futuram. 25

  Quòd si fata illi longam invidêre salutem

  Et patrio regno (sub quo iam Principe nobis

  Quid sperare, imò quid non sperare licebat?)

  Debuit ista pati prima & non nobilis aetas:

  Aut cita mors est danda bonis aut longa senectus: 30

  Sic lactare animos & sic ostendere gemmam

  Excitat optatus auidos, & ventilat ignem.

  Quare etiam nuper Pyrij de pulueris ictu

  Principis innocuam seruastis numina Vitam,

  Vt morbi perimant, alióque in puluere prostet? 35

  Phoebe, tui puduit quum summo manè redires

  Sol sine sole tuo! quàm te tum nubibus atris

  Totum offuscari peteres, vt nocte silenti

  Humana aeternos agerent praecordia questus:

  Tan
tùm etenim vestras (Parcae) non flectit habenas 40

  Tempus edax rerum, túque o mors improba sola es,

  Cui caecas tribuit vires annosa vetustas.

  Quid non mutatum est? requiêrunt flumina cursus;

  Plus etiam veteres coelum videre remotum:

  Cur ideo verbis tristes effundere curas 45

  Expeto, tanquam haec sit nostri medicina doloris?

  Immodicus luctus tacito vorat igne medullas,

  Vt, fluuio currente, vadum sonat, alta quiescunt.

  INNUPTA PALLAS, NATA DIESPITRE.

  Innupta Pallas, nata Diespitre,

  Aeterna summae gloria regiae,

  Cui dulcis arrident Camoenae

  Pieridis Latiaéque Musae,

  Cur tela Mortis vel tibi vel tuis 5

  Quâcunque guttâ temporis imminent?

  Tantâque propendet staterâ

  Regula sanguinolenta fati?

  Númne Hydra talis, tantáne bellua est

  Mors tot virorum sordida sanguine, 10

  Vt mucro rumpatur Mineruae,

  Vtque minax superetur Aegis?

  Tu flectis amnes, tu mare caerulum

  Vssisse prono fulmine diceris,

  Aiacis exesas triremes 15

  Praecipitans grauiore casu.

  Tu discidisti Gorgoneas manus

  Nexas, capillos anguibus oblitos,

  Furuósque vicisti Gigantes,

  Enceladum pharetrámque Rhoeci. 20

  Ceu victa, Musis porrigit herbulas

  Pennata caeci dextra Cupidinis,

  Non vlla Bellonae furentis

  Arma tui metuunt alumni.

  Pallas retortis caesia vocibus 25

  Respondit: Eia, ne metuas, precor,

  Nam fata non iustis repugnant

  Principibus, sed amica fiunt.

  Vt si recisis arboribus meis

  Nudetur illic lucus amabilis, 30

  Fructúsque post mortem recusent

  Perpetuos mihi ferre rami,

  Dulcem rependent tum mihi tibiam

  Pulchrè renatam ex arbore mortuâ,

  Dignámque coelesti coronâ 35

  Harmoniam dabit inter astra.

  G. Herbert Coll. Trin.

  IN NATALES ET PASCHA CONCURRENTES.

  Cvm tu, Christe, cadis, nascor; mentémque ligauit

  Vna meam membris horula, téque cruci.

  O me disparibus natum cum numine fatis!

  Cur mihi das vitam, quam tibi, Christe, negas?

  Quin moriar tecum: vitam, quam negligis ipse, 5

  Accipe; ni talem des, tibi qualis erat.

  Hoc mihi legatum tristi si funere praestes,

  Christe, duplex fiet mors tua vita mihi:

  Atque vbi per te sanctificer natalibus ipsis,

  In vitam & neruos Pascha coaeua fluet. 10

  IN OBITUM SERENISSIMAE REGINAE ANNAE.