quis expedivit psittaco suum ‘chaere’
picamque docuit nostra verba conari?
magister artis ingenique largitor 10
venter, negatas artifex sequi voces.
quod si dolosi spes refulserit nummi,
corvos poetas et poetridas picas
cantare credas Pegaseium nectar.
Satura 1
O curas hominum! o quantum est in rebus inane!
‘quis leget haec?’ min tu istud ais? nemo hercule. ‘nemo?’
vel duo vel nemo. ‘turpe et miserabile.’ quare?
ne mihi Polydamas et Troiades Labeonem
praetulerint? nugae. non, si quid turbida Roma 5
elevet, accedas examenve inprobum in illa
castiges trutina nec te quaesiveris extra.
nam Romae quis non—a, si fas dicere—sed fas
tum, cum ad canitiem et nostrum istud vivere triste
aspexi, ac nucibus facimus quaecumque relictis, 10
cum sapimus patruos. tunc tunc—ignoscite (nolo,
quid faciam?) sed sum petulanti splene—cachinno.
scribimus inclusi, numeros ille, hic pede liber,
grande aliquid quod pulmo animae praelargus anhelet.
scilicet haec populo pexusque togaque recenti 15
et natalicia tandem cum sardonyche albus
sede leges celsa, liquido cum plasmate guttur
mobile conlueris, patranti fractus ocello.
tunc neque more probo videas nec voce serena
ingentis trepidare Titos, cum carmina lumbum 20
intrant et tremulo scalpuntur ubi intima versu.
tun, vetule, auriculis alienis colligis escas,
articulis quibus et dicas cute perditus ‘ohe’?
‘quo didicisse, nisi hoc fermentum et quae semel intus
innata est rupto iecore exierit caprificus?’ 25
en pallor seniumque! o mores, usque adeone
scire tuum nihil est nisi te scire hoc sciat alter?
‘at pulchrum est digito monstrari et dicier “hic est.”
ten cirratorum centum dictata fuisse
pro nihilo pendes?’ ecce inter pocula quaerunt 30
Romulidae saturi quid dia poemata narrent.
hic aliquis, cui circum umeros hyacinthina laena est,
rancidulum quiddam balba de nare locutus
Phyllidas, Hypsipylas, vatum et plorabile siquid,
eliquat ac tenero subplantat verba palato. 35
adsensere viri: nunc non cinis ille poetae
felix? non levior cippus nunc inprimit ossa?
laudant convivae: nunc non e manibus illis,
nunc non e tumulo fortunataque favilla
nascentur violae? ‘rides’ ait ‘et nimis uncis 40
naribus indulges. an erit qui velle recuset
os populi meruisse et cedro digna locutus
linquere nec scombros metuentia carmina nec tus?’
quisquis es, o modo quem ex adverso dicere feci,
non ego cum scribo, si forte quid aptius exit, 45
quando haec rara avis est, si quid tamen aptius exit,
laudari metuam; neque enim mihi cornea fibra est.
sed recti finemque extremumque esse recuso
‘euge’ tuum et ‘belle.’ nam ‘belle’ hoc excute totum:
quid non intus habet? non hic est Ilias Atti 50
ebria veratro? non siqua elegidia crudi
dictarunt proceres? non quidquid denique lectis
scribitur in citreis? calidum scis ponere sumen,
scis comitem horridulum trita donare lacerna,
et ‘verum’ inquis ‘amo, verum mihi dicite de me.’ 55
qui pote? vis dicam? nugaris, cum tibi, calve,
pinguis aqualiculus propenso sesquipede extet.
o Iane, a tergo quem nulla ciconia pinsit
nec manus auriculas imitari mobilis albas
nec linguae quantum sitiat canis Apula tantae. 60
vos, o patricius sanguis, quos vivere fas est
occipiti caeco, posticae occurrite sannae.
‘quis populi sermo est? quis enim nisi carmina molli
nunc demum numero fluere, ut per leve severos
effundat iunctura unguis? scit tendere versum 65
non secus ac si oculo rubricam derigat uno.
sive opus in mores, in luxum, in prandia regum
dicere, res grandes nostro dat Musa poetae.’
ecce modo heroas sensus adferre docemus
nugari solitos Graece, nec ponere lucum 70
artifices nec rus saturum laudare, ubi corbes
et focus et porci et fumosa Palilia feno,
unde Remus sulcoque terens dentalia, Quinti,
cum trepida ante boves dictatorem induit uxor
et tua aratra domum lictor tulit—euge poeta! 75
est nunc Brisaei quem venosus liber Acci,
sunt quos Pacuviusque et verrucosa moretur
Antiopa aerumnis cor luctificabile fulta?
hos pueris monitus patres infundere lippos
cum videas, quaerisne unde haec sartago loquendi 80
venerit in linguas, unde istud dedecus in quo
trossulus exultat tibi per subsellia levis?
nilne pudet capiti non posse pericula cano
pellere quin tepidum hoc optes audire ‘decenter’?
‘fur es’ ait Pedio. Pedius quid? crimina rasis 85
librat in antithetis, doctas posuisse figuras
laudatur: ‘bellum hoc.’ hoc bellum? an, Romule, ceves?
men moveat? quippe, et, cantet si naufragus, assem
protulerim? cantas, cum fracta te in trabe pictum
ex umero portes? verum nec nocte paratum 90
plorabit qui me volet incurvasse querella.
‘sed numeris decor est et iunctura addita crudis.
cludere sic versum didicit “Berecyntius Attis”
et “qui caeruleum dirimebat Nerea delphin,”
sic “costam longo subduximus Appennino.” 95
“Arma virum”, nonne hoc spumosum et cortice pingui
ut ramale vetus vegrandi subere coctum?’
quidnam igitur tenerum et laxa cervice legendum?
‘torva Mimalloneis inplerunt cornua bombis,
et raptum vitulo caput ablatura superbo 100
Bassaris et lyncem Maenas flexura corymbis
Euhion ingeminat, reparabilis adsonat echo.’
haec fierent si testiculi vena ulla paterni
viveret in nobis? summa delumbe saliva
hoc natat in labris et in udo est Maenas et Attis 105
nec pluteum caedit nec demorsos sapit unguis.
‘sed quid opus teneras mordaci radere vero
auriculas? vide sis ne maiorum tibi forte
limina frigescant: sonat hic de nare canina
littera.’ per me equidem sint omnia protinus alba; 110
nil moror. euge omnes, omnes bene, mirae eritis res.
hoc iuvat? ‘hic’ inquis ‘veto quisquam faxit oletum.’
pinge duos anguis: ‘pueri, sacer est locus, extra
meiite.’ discedo. secuit Lucilius urbem,
te Lupe, te Muci, et genuinum fregit in illis. 115
omne vafer vitium ridenti Flaccus amico
tangit et admissus circum praecordia ludit,
callidus excusso populum suspendere naso.
me muttire nefas? nec clam? nec cum scrobe? nusquam?
hic tamen infodiam. vidi, vidi ipse, libelle: 120
auriculas asini quis non habet? hoc ego opertum,
hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo
Iliade. audaci quicumque adflate Cratino
iratum Eupolidem praegrandi cum sene palles,
aspice et haec, si forte aliquid decoctius audis. 125
inde vaporata lector mihi ferveat aure,
non hic qui in crepidas Graiorum ludere gestit
sordidus et lusco qui possit dicere ‘lusce,’
sese aliquem credens Italo quod honor
e supinus
fregerit heminas Arreti aedilis iniquas, 130
nec qui abaco numeros et secto in pulvere metas
scit risisse vafer, multum gaudere paratus
si cynico barbam petulans nonaria vellat.
his mane edictum, post prandia Callirhoen do.
3
Nempe haec adsidue. iam clarum mane fenestras
intrat et angustas extendit lumine rimas.
stertimus, indomitum quod despumare Falernum
sufficiat, quinta dum linea tangitur umbra.
‘en quid agis? siccas insana canicula messes 5
iam dudum coquit et patula pecus omne sub ulmo est’
unus ait comitum. ‘verumne? itan? ocius adsit
huc aliquis. nemon?’ turgescit vitrea bilis—
‘findor’—ut Arcadiae pecuaria rudere credas.
iam liber et positis bicolor membrana capillis 10
inque manus chartae nodosaque venit harundo.
tum querimur crassus calamo quod pendeat umor.
nigra sed infusa vanescit sepia lympha,
dilutas querimur geminet quod fistula guttas.
‘o miser inque dies ultra miser, hucine rerum 15
venimus? a, cur non potius teneroque columbo
et similis regum pueris pappare minutum
poscis et iratus mammae lallare recusas?’
‘an tali studeam calamo?’ ‘cui verba? quid istas
succinis ambages? tibi luditur. effluis amens, 20
contemnere. sonat vitium percussa, maligne
respondet viridi non cocta fidelia limo.
udum et molle lutum es, nunc nunc properandus et acri
fingendus sine fine rota. sed rure paterno
est tibi far modicum, purum et sine labe salinum 25
(quid metuas?) cultrixque foci secura patella.
hoc satis? an deceat pulmonem rumpere ventis
stemmate quod Tusco ramum millesime ducis
†censoremve tuum vel quod trabeate salutas?†
ad populum phaleras! ego te intus et in cute novi. 30
non pudet ad morem discincti vivere Nattae.
sed stupet hic vitio et fibris increvit opimum
pingue, caret culpa, nescit quid perdat, et alto
demersus summa rursus non bullit in unda.
‘magne pater divum, saevos punire tyrannos 35
haut alia ratione velis, cum dira libido
moverit ingenium ferventi tincta veneno:
virtutem videant intabescantque relicta.
anne magis Siculi gemuerunt aera iuvenci
et magis auratis pendens laquearibus ensis 40
purpureas subter cervices terruit, “imus,
imus praecipites” quam si sibi dicat et intus
palleat infelix quod proxima nesciat uxor?
‘saepe oculos, memini, tangebam parvus olivo,
grandia si nollem morituri verba Catonis 45
discere non sano multum laudanda magistro,
quae pater adductis sudans audiret amicis.
iure; etenim id summum, quid dexter senio ferret,
scire erat in voto, damnosa canicula quantum
raderet, angustae collo non fallier orcae, 50
neu quis callidior buxum torquere flagello.
haut tibi inexpertum curvos deprendere mores
quaeque docet sapiens bracatis inlita Medis
porticus, insomnis quibus et detonsa iuventus
invigilat siliquis et grandi pasta polenta; 55
et tibi quae Samios diduxit littera ramos
surgentem dextro monstravit limite callem.
stertis adhuc laxumque caput conpage soluta
oscitat hesternum dissutis undique malis.
est aliquid quo tendis et in quod derigis arcum? 60
an passim sequeris corvos testaque lutoque,
securus quo pes ferat, atque ex tempore vivis?
‘elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,
poscentis videas; venienti occurrite morbo,
et quid opus Cratero magnos promittere montis? 65
discite et, o miseri, causas cognoscite rerum:
quid sumus et quidnam victuri gignimur, ordo
quis datus, aut metae qua mollis flexus et unde,
quis modus argento, quid fas optare, quid asper
utile nummus habet, patriae carisque propinquis 70
quantum elargiri deceat, quem te deus esse
iussit et humana qua parte locatus es in re.
disce nec invideas quod multa fidelia putet
in locuplete penu, defensis pinguibus Umbris,
et piper et pernae, Marsi monumenta clientis, 75
maenaque quod prima nondum defecerit orca.
‘hic aliquis de gente hircosa centurionum
dicat: “quod sapio satis est mihi. non ego curo
esse quod Arcesilas aerumnosique Solones
obstipo capite et figentes lumine terram, 80
murmura cum secum et rabiosa silentia rodunt
atque exporrecto trutinantur verba labello,
aegroti veteris meditantes somnia, gigni
de nihilo nihilum, in nihilum nil posse reverti.
hoc est quod palles? cur quis non prandeat hoc est?” 85
his populus ridet, multumque torosa iuventus
ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.
“inspice, nescio quid trepidat mihi pectus et aegris
faucibus exsuperat grauis halitus, inspice sodes”
qui dicit medico, iussus requiescere, postquam 90
tertia conpositas vidit nox currere venas,
de maiore domo modice sitiente lagoena
lenia loturo sibi Surrentina rogabit.
“heus bone, tu palles.” “nihil est.” “videas tamen istuc,
quidquid id est. surgit tacite tibi lutea pellis.” 95
“at tu deterius palles; ne sis mihi tutor.
iam pridem hunc sepeli; tu restas.” “perge, tacebo.”
turgidus hic epulis atque albo ventre lavatur,
gutture sulpureas lente exhalante mefites.
sed tremor inter vina subit calidumque trientem 100
excutit e manibus, dentes crepuere retecti,
uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris.
hinc tuba, candelae, tandemque beatulus alto
conpositus lecto crassisque lutatus amomis
in portam rigidas calces extendit. at illum 105
hesterni capite induto subiere Quirites.’
‘tange, miser, venas et pone in pectore dextram;
nil calet hic. summosque pedes attinge manusque;
non frigent.’ ‘visa est si forte pecunia, siue
candida vicini subrisit molle puella, 110
cor tibi rite salit? positum est algente catino
durum holus et populi cribro decussa farina:
temptemus fauces; tenero latet ulcus in ore
putre quod haut deceat plebeia radere beta.
alges, cum excussit membris timor albus aristas; 115
nunc face supposita fervescit sanguis et ira
scintillant oculi, dicisque facisque quod ipse
non sani esse hominis non sanus iuret Orestes.’
4
‘Rem populi tractas? (barbatum haec crede magistrum
dicere, sorbitio tollit quem dira cicutae)
‘quo fretus? dic hoc, magni pupille Pericli.
scilicet ingenium et rerum prudentia velox
ante pilos venit, dicenda tacendave calles. 5
ergo ubi commota fervet plebecula bile,
fert animus calidae fecisse silentia turbae
maiestate manus. quid deinde loquere? “Quirites,
hoc puta non iustum est, illud male, rectius illud.”
scis etenim iustum gemina suspendere lance 10
ancipitis librae, rectum discernis ubi inter
curva subit vel cum fallit pede regula varo,
et potis es nigrum vitio praefigere theta.
quin tu igitur summa nequiqu
am pelle decorus
ante diem blando caudam iactare popello 15
desinis, Anticyras melior sorbere meracas?
quae tibi summa boni est? uncta vixisse patella
semper et adsiduo curata cuticula sole?
expecta, haut aliud respondeat haec anus. i nunc,
“Dinomaches ego sum” suffla, “sum candidus.” esto, 20
dum ne deterius sapiat pannucia Baucis,
cum bene discincto cantaverit ocima vernae.
‘ut nemo in sese temptat descendere, nemo,
sed praecedenti spectatur mantica tergo!
quaesieris “nostin Vettidi praedia?” “cuius?” 25
“dives arat Curibus quantum non miluus errat.”
“hunc ais, hunc dis iratis genioque sinistro,
qui, quandoque iugum pertusa ad compita figit,
seriolae veterem metuens deradere limum
ingemit ‘hoc bene sit’ tunicatum cum sale mordens 30
cepe et farratam pueris plaudentibus ollam
pannosam faecem morientis sorbet aceti?”
at si unctus cesses et figas in cute solem,
est prope te ignotus cubito qui tangat et acre
despuat: “hi mores! penemque arcanaque lumbi 35
runcantem populo marcentis pandere vulvas.
tum, cum maxillis balanatum gausape pectas,
inguinibus quare detonsus gurgulio extat?
quinque palaestritae licet haec plantaria vellant
elixasque nates labefactent forcipe adunca, 40
non tamen ista filix ullo mansuescit aratro.”
‘caedimus inque vicem praebemus crura sagittis.
vivitur hoc pacto, sic novimus. ilia subter
caecum vulnus habes, sed lato balteus auro
praetegit. ut mavis, da verba et decipe nervos, 45
si potes.’ ‘egregium cum me vicinia dicat,
non credam?’ ‘viso si palles, inprobe, nummo,
si facis in penem quidquid tibi venit, amarum
si puteal multa cautus vibice flagellas,
nequiquam populo bibulas donaveris aures. 50
respue quod non es; tollat sua munera cerdo.
tecum habita: noris quam sit tibi curta supellex.’
JUVENAL
1
Semper ego auditor tantum? numquamne reponam
vexatus totiens rauci Theseide Cordi?
inpune ergo mihi recitaverit ille togatas,
hic elegos? inpune diem consumpserit ingens
Telephus aut summi plena iam margine libri 5
scriptus et in tergo necdum finitus Orestes?
nota magis nulli domus est sua quam mihi lucus
Martis et Aeoliis vicinum rupibus antrum
Vulcani; quid agant venti, quas torqueat umbras
Latin Verse Satire Page 10