Delphi Complete Works of Lucretius

by Titus Lucretius Carus

possumus aequo animo nec Memmi clara propago

  talibus in rebus communi desse saluti.

  omnis enim per se divum natura necessest

  45 immortali aevo summa cum pace fruatur

  semota ab nostris rebus seiunctaque longe;

  nam privata dolore omni, privata periclis,

  ipsa suis pollens opibus, nihil indiga nostri,

  nec bene promeritis capitur nec tangitur ira.

  50 Quod super est, vacuas auris animumque sagacem

  semotum a curis adhibe veram ad rationem,

  ne mea dona tibi studio disposta fideli,

  intellecta prius quam sint, contempta relinquas.

  nam tibi de summa caeli ratione deumque

  55 disserere incipiam et rerum primordia pandam,

  unde omnis natura creet res, auctet alatque,

  quove eadem rursum natura perempta resolvat,

  quae nos materiem et genitalia corpora rebus

  reddunda in ratione vocare et semina rerum

  60 appellare suemus et haec eadem usurpare

  corpora prima, quod ex illis sunt omnia primis.

  Humana ante oculos foede cum vita iaceret

  in terris oppressa gravi sub religione,

  quae caput a caeli regionibus ostendebat

  65 horribili super aspectu mortalibus instans,

  primum Graius homo mortalis tollere contra

  est oculos ausus primusque obsistere contra;

  quem neque fama deum nec fulmina nec minitanti

  murmure compressit caelum, sed eo magis acrem

  70 inritat animi virtutem, effringere ut arta

  naturae primus portarum claustra cupiret.

  ergo vivida vis animi pervicit et extra

  processit longe flammantia moenia mundi

  atque omne immensum peragravit mente animoque,

  75 unde refert nobis victor quid possit oriri,

  quid nequeat, finita potestas denique cuique

  qua nam sit ratione atque alte terminus haerens.

  quare religio pedibus subiecta vicissim

  opteritur, nos exaequat victoria caelo.

  80 Illud in his rebus vereor, ne forte rearis

  impia te rationis inire elementa viamque

  indugredi sceleris. quod contra saepius illa

  religio peperit scelerosa atque impia facta.

  Aulide quo pacto Triviai virginis aram

  85 Iphianassai turparunt sanguine foede

  ductores Danaum delecti, prima virorum.

  cui simul infula virgineos circum data comptus

  ex utraque pari malarum parte profusast,

  et maestum simul ante aras adstare parentem

  90 sensit et hunc propter ferrum celare ministros

  aspectuque suo lacrimas effundere civis,

  muta metu terram genibus summissa petebat.

  nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

  quod patrio princeps donarat nomine regem;

  95 nam sublata virum manibus tremibundaque ad aras

  deductast, non ut sollemni more sacrorum

  perfecto posset claro comitari Hymenaeo,

  sed casta inceste nubendi tempore in ipso

  hostia concideret mactatu maesta parentis,

  100 exitus ut classi felix faustusque daretur.

  tantum religio potuit suadere malorum.

  Tutemet a nobis iam quovis tempore vatum

  terriloquis victus dictis desciscere quaeres.

  quippe etenim quam multa tibi iam fingere possunt

  105 somnia, quae vitae rationes vertere possint

  fortunasque tuas omnis turbare timore!

  et merito; nam si certam finem esse viderent

  aerumnarum homines, aliqua ratione valerent

  religionibus atque minis obsistere vatum.

  110 nunc ratio nulla est restandi, nulla facultas,

  aeternas quoniam poenas in morte timendum.

  ignoratur enim quae sit natura animai,

  nata sit an contra nascentibus insinuetur

  et simul intereat nobiscum morte dirempta

  115 an tenebras Orci visat vastasque lacunas

  an pecudes alias divinitus insinuet se,

  Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno

  detulit ex Helicone perenni fronde coronam,

  per gentis Italas hominum quae clara clueret;

  120 etsi praeterea tamen esse Acherusia templa

  Ennius aeternis exponit versibus edens,

  quo neque permaneant animae neque corpora nostra,

  sed quaedam simulacra modis pallentia miris;

  unde sibi exortam semper florentis Homeri

  125 commemorat speciem lacrimas effundere salsas

  coepisse et rerum naturam expandere dictis.

  qua propter bene cum superis de rebus habenda

  nobis est ratio, solis lunaeque meatus

  qua fiant ratione, et qua vi quaeque gerantur

  130 in terris, tunc cum primis ratione sagaci

  unde anima atque animi constet natura videndum,

  et quae res nobis vigilantibus obvia mentes

  terrificet morbo adfectis somnoque sepultis,

  cernere uti videamur eos audireque coram,

  135 morte obita quorum tellus amplectitur ossa.

  Nec me animi fallit Graiorum obscura reperta

  difficile inlustrare Latinis versibus esse,

  multa novis verbis praesertim cum sit agendum

  propter egestatem linguae et rerum novitatem;

  140 sed tua me virtus tamen et sperata voluptas

  suavis amicitiae quemvis efferre laborem

  suadet et inducit noctes vigilare serenas

  quaerentem dictis quibus et quo carmine demum

  clara tuae possim praepandere lumina menti,

  145 res quibus occultas penitus convisere possis.

  hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest

  non radii solis neque lucida tela diei

  discutiant, sed naturae species ratioque.

  Principium cuius hinc nobis exordia sumet,

  150 nullam rem e nihilo gigni divinitus umquam.

  quippe ita formido mortalis continet omnis,

  quod multa in terris fieri caeloque tuentur,

  quorum operum causas nulla ratione videre

  possunt ac fieri divino numine rentur.

  quas ob res ubi viderimus nil posse creari

  de nihilo, tum quod sequimur iam rectius inde

  perspiciemus, et unde queat res quaeque creari

  155 et quo quaeque modo fiant opera sine divom.

  Nam si de nihilo fierent, ex omnibus rebus

  omne genus nasci posset, nil semine egeret.

  e mare primum homines, e terra posset oriri

  squamigerum genus et volucres erumpere caelo;

  armenta atque aliae pecudes, genus omne ferarum,

  incerto partu culta ac deserta tenerent.

  165 nec fructus idem arboribus constare solerent,

  sed mutarentur, ferre omnes omnia possent.

  quippe ubi non essent genitalia corpora cuique,

  qui posset mater rebus consistere certa?

  at nunc seminibus quia certis quaeque creantur,

  170 inde enascitur atque oras in luminis exit,

  materies ubi inest cuiusque et corpora prima;

  atque hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni,

  quod certis in rebus inest secreta facultas.

  Praeterea cur vere rosam, frumenta calore,

  175 vites autumno fundi suadente videmus,

  si non, certa suo quia tempore semina rerum

  cum confluxerunt, patefit quod cumque creatur,

  dum tempestates adsunt et vivida tellus

  tuto res teneras effert in luminis oras?

  180 quod si de nihilo fierent, subito exorerentur

  incerto spatio atque alienis partibus anni,

  quippe ubi nulla forent primordia, quae genitali

  concilio possent arceri tempore iniquo.

  Nec porro augend
is rebus spatio foret usus

  185 seminis ad coitum, si e nilo crescere possent;

  nam fierent iuvenes subito ex infantibus parvis

  e terraque exorta repente arbusta salirent.

  quorum nil fieri manifestum est, omnia quando

  paulatim crescunt, ut par est semine certo,

  190 crescentesque genus servant; ut noscere possis

  quicque sua de materia grandescere alique.

  Huc accedit uti sine certis imbribus anni

  laetificos nequeat fetus submittere tellus

  nec porro secreta cibo natura animantum

  195 propagare genus possit vitamque tueri;

  ut potius multis communia corpora rebus

  multa putes esse, ut verbis elementa videmus,

  quam sine principiis ullam rem existere posse.

  Denique cur homines tantos natura parare

  200 non potuit, pedibus qui pontum per vada possent

  transire et magnos manibus divellere montis

  multaque vivendo vitalia vincere saecla,

  si non, materies quia rebus reddita certast

  gignundis, e qua constat quid possit oriri?

  205 nil igitur fieri de nilo posse fatendumst,

  semine quando opus est rebus, quo quaeque creatae

  aeris in teneras possint proferrier auras.

  Postremo quoniam incultis praestare videmus

  culta loca et manibus melioris reddere fetus,

  210 esse videlicet in terris primordia rerum

  quae nos fecundas vertentes vomere glebas

  terraique solum subigentes cimus ad ortus;

  quod si nulla forent, nostro sine quaeque labore

  sponte sua multo fieri meliora videres.

  215 Huc accedit uti quicque in sua corpora rursum

  dissoluat natura neque ad nihilum interemat res.

  nam siquid mortale e cunctis partibus esset,

  ex oculis res quaeque repente erepta periret;

  nulla vi foret usus enim, quae partibus eius

  220 discidium parere et nexus exsolvere posset.

  quod nunc, aeterno quia constant semine quaeque,

  donec vis obiit, quae res diverberet ictu

  aut intus penetret per inania dissoluatque,

  nullius exitium patitur natura videri.

  225 Praeterea quae cumque vetustate amovet aetas,

  si penitus peremit consumens materiem omnem,

  unde animale genus generatim in lumina vitae

  redducit Venus, aut redductum daedala tellus

  unde alit atque auget generatim pabula praebens?

  230 unde mare ingenuei fontes externaque longe

  flumina suppeditant? unde aether sidera pascit?

  omnia enim debet, mortali corpore quae sunt,

  infinita aetas consumpse ante acta diesque.

  quod si in eo spatio atque ante acta aetate fuere

  235 e quibus haec rerum consistit summa refecta,

  inmortali sunt natura praedita certe.

  haud igitur possunt ad nilum quaeque reverti.

  Denique res omnis eadem vis causaque volgo

  conficeret, nisi materies aeterna teneret,

  240 inter se nexus minus aut magis indupedita;

  tactus enim leti satis esset causa profecto,

  quippe ubi nulla forent aeterno corpore, quorum

  contextum vis deberet dissolvere quaeque.

  at nunc, inter se quia nexus principiorum

  245 dissimiles constant aeternaque materies est,

  incolumi remanent res corpore, dum satis acris

  vis obeat pro textura cuiusque reperta.

  haud igitur redit ad nihilum res ulla, sed omnes

  discidio redeunt in corpora materiai.

  250 postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether

  in gremium matris terrai praecipitavit;

  at nitidae surgunt fruges ramique virescunt

  arboribus, crescunt ipsae fetuque gravantur.

  hinc alitur porro nostrum genus atque ferarum,

  255 hinc laetas urbes pueris florere videmus

  frondiferasque novis avibus canere undique silvas,

  hinc fessae pecudes pinguis per pabula laeta

  corpora deponunt et candens lacteus umor

  uberibus manat distentis, hinc nova proles

  260 artubus infirmis teneras lasciva per herbas

  ludit lacte mero mentes perculsa novellas.

  haud igitur penitus pereunt quaecumque videntur,

  quando alit ex alio reficit natura nec ullam

  rem gigni patitur nisi morte adiuta aliena.

  265 Nunc age, res quoniam docui non posse creari

  de nihilo neque item genitas ad nil revocari,

  ne qua forte tamen coeptes diffidere dictis,

  quod nequeunt oculis rerum primordia cerni,

  accipe praeterea quae corpora tute necessest

  270 confiteare esse in rebus nec posse videri.

  Principio venti vis verberat incita corpus

  ingentisque ruit navis et nubila differt,

  inter dum rapido percurrens turbine campos

  arboribus magnis sternit montisque supremos

  275 silvifragis vexat flabris: ita perfurit acri

  cum fremitu saevitque minaci murmure pontus.

  sunt igitur venti ni mirum corpora caeca,

  quae mare, quae terras, quae denique nubila caeli

  verrunt ac subito vexantia turbine raptant,

  280 nec ratione fluunt alia stragemque propagant

  et cum mollis aquae fertur natura repente

  flumine abundanti, quam largis imbribus auget

  montibus ex altis magnus decursus aquai

  fragmina coniciens silvarum arbustaque tota,

  285 nec validi possunt pontes venientis aquai

  vim subitam tolerare: ita magno turbidus imbri

  molibus incurrit validis cum viribus amnis,

  dat sonitu magno stragem volvitque sub undis

  grandia saxa, ruit qua quidquid fluctibus obstat.

  290 sic igitur debent venti quoque flamina ferri,

  quae vel uti validum cum flumen procubuere

  quam libet in partem, trudunt res ante ruuntque

  impetibus crebris, inter dum vertice torto

  corripiunt rapidique rotanti turbine portant.

  295 quare etiam atque etiam sunt venti corpora caeca,

  quandoquidem factis et moribus aemula magnis

  amnibus inveniuntur, aperto corpore qui sunt.

  Tum porro varios rerum sentimus odores

  nec tamen ad naris venientis cernimus umquam

  300 nec calidos aestus tuimur nec frigora quimus

  usurpare oculis nec voces cernere suemus;

  quae tamen omnia corporea constare necessest

  natura, quoniam sensus inpellere possunt;

  tangere enim et tangi, nisi corpus, nulla potest res.

  305 Denique fluctifrago suspensae in litore vestis

  uvescunt, eaedem dispansae in sole serescunt.

  at neque quo pacto persederit umor aquai

  visumst nec rursum quo pacto fugerit aestu.

  in parvas igitur partis dispergitur umor,

  310 quas oculi nulla possunt ratione videre.

  quin etiam multis solis redeuntibus annis

  anulus in digito subter tenuatur habendo,

  stilicidi casus lapidem cavat, uncus aratri

  ferreus occulte decrescit vomer in arvis,

  315 strataque iam volgi pedibus detrita viarum

  saxea conspicimus; tum portas propter aena

  signa manus dextras ostendunt adtenuari

  saepe salutantum tactu praeterque meantum.

  haec igitur minui, cum sint detrita, videmus.

  320 sed quae corpora decedant in tempore quoque,

  invida praeclusit speciem natura videndi.

  Postremo quae cumque dies naturaque rebus

  paulatim tribuit moderatim crescere cogens,

  nulla potest oculorum acies contenta tuer
i,

  325 nec porro quae cumque aevo macieque senescunt,

  nec, mare quae impendent, vesco sale saxa peresa

  quid quoque amittant in tempore cernere possis.

  corporibus caecis igitur natura gerit res.

  Nec tamen undique corporea stipata tenentur

  330 omnia natura; namque est in rebus inane.

  quod tibi cognosse in multis erit utile rebus

  nec sinet errantem dubitare et quaerere semper

  de summa rerum et nostris diffidere dictis.

  qua propter locus est intactus inane vacansque.

  335 quod si non esset, nulla ratione moveri

  res possent; namque officium quod corporis exstat,

  officere atque obstare, id in omni tempore adesset

  omnibus; haud igitur quicquam procedere posset,

  principium quoniam cedendi nulla daret res.

  340 at nunc per maria ac terras sublimaque caeli

  multa modis multis varia ratione moveri

  cernimus ante oculos, quae, si non esset inane,

  non tam sollicito motu privata carerent

  quam genita omnino nulla ratione fuissent,

  345 undique materies quoniam stipata quiesset.

  Praeterea quamvis solidae res esse putentur,

  hinc tamen esse licet raro cum corpore cernas.

  in saxis ac speluncis permanat aquarum

  liquidus umor et uberibus flent omnia guttis.

  350 dissipat in corpus sese cibus omne animantum;

  crescunt arbusta et fetus in tempore fundunt,

  quod cibus in totas usque ab radicibus imis

  per truncos ac per ramos diffunditur omnis.

  inter saepta meant voces et clausa domorum

  355 transvolitant, rigidum permanat frigus ad ossa.

  quod nisi inania sint, qua possent corpora quaeque

  transire, haud ulla fieri ratione videres.

  Denique cur alias aliis praestare videmus

  pondere res rebus nihilo maiore figura?

  360 nam si tantundemst in lanae glomere quantum

  corporis in plumbo est, tantundem pendere par est,

  corporis officiumst quoniam premere omnia deorsum,

  contra autem natura manet sine pondere inanis.

  ergo quod magnumst aeque leviusque videtur,

  365 ni mirum plus esse sibi declarat inanis;

  at contra gravius plus in se corporis esse

  dedicat et multo vacui minus intus habere.

  est igitur ni mirum id quod ratione sagaci

  quaerimus, admixtum rebus, quod inane vocamus.

  370 Illud in his rebus ne te deducere vero

  possit, quod quidam fingunt, praecurrere cogor.

  cedere squamigeris latices nitentibus aiunt

  et liquidas aperire vias, quia post loca pisces

  linquant, quo possint cedentes confluere undae;

  375 sic alias quoque res inter se posse moveri

  et mutare locum, quamvis sint omnia plena.