Book Read Free

Delphi Complete Works of Lucretius

Page 74

by Titus Lucretius Carus

hac ratione fit ut, tam quam compressa manu sit,

  exprimat in fontem quae semina cumque habet ignis,

  quae calidum faciunt laticis tactum atque vaporem.

  inde ubi sol radiis terram dimovit obortus

  870 et rare fecit calido miscente vapore,

  rursus in antiquas redeunt primordia sedes

  ignis et in terram cedit calor omnis aquai.

  frigidus hanc ob rem fit fons in luce diurna.

  praeterea solis radiis iactatur aquai

  875 umor et in lucem tremulo rarescit ab aestu;

  propterea fit uti quae semina cumque habet ignis

  dimittat; quasi saepe gelum, quod continet in se,

  mittit et exsolvit glaciem nodosque relaxat.

  Frigidus est etiam fons, supra quem sita saepe

  880 stuppa iacit flammam concepto protinus igni,

  taedaque consimili ratione accensa per undas

  conlucet, quo cumque natans impellitur auris.

  ni mirum quia sunt in aqua permulta vaporis

  semina de terraque necessest funditus ipsa

  885 ignis corpora per totum consurgere fontem

  et simul exspirare foras exireque in auras,

  non ita multa tamen, calidus queat ut fieri fons;

  praeterea dispersa foras erumpere cogit

  vis per aquam subito sursumque ea conciliari.

  890 quod genus endo marist Aradi fons, dulcis aquai

  qui scatit et salsas circum se dimovet undas;

  et multis aliis praebet regionibus aequor

  utilitatem opportunam sitientibus nautis,

  quod dulcis inter salsas intervomit undas.

  895 sic igitur per eum possunt erumpere fontem

  et scatere illa foras; in stuppam semina quae cum

  conveniunt aut in taedai corpore adhaerent,

  ardescunt facile extemplo, quia multa quoque in se

  semina habent ignis stuppae taedaeque tenentes.

  900 nonne vides etiam, nocturna ad lumina linum

  nuper ubi extinctum admoveas, accendier ante

  quam tetigit flammam, taedamque pari ratione?

  multaque praeterea prius ipso tacta vapore

  eminus ardescunt quam comminus imbuat ignis.

  905 hoc igitur fieri quoque in illo fonte putandumst.

  Quod super est, agere incipiam quo foedere fiat

  naturae, lapis hic ut ferrum ducere possit,

  quem Magneta vocant patrio de nomine Grai,

  Magnetum quia sit patriis in finibus ortus.

  910 hunc homines lapidem mirantur; quippe catenam

  saepe ex anellis reddit pendentibus ex se.

  quinque etenim licet inter dum pluresque videre

  ordine demisso levibus iactarier auris,

  unus ubi ex uno dependet supter adhaerens

  915 ex alioque alius lapidis vim vinclaque noscit;

  usque adeo permananter vis pervalet eius.

  Hoc genus in rebus firmandumst multa prius quam

  ipsius rei rationem reddere possis,

  et nimium longis ambagibus est adeundum;

  920 quo magis attentas auris animumque reposco.

  Principio omnibus ab rebus, quas cumque videmus,

  perpetuo fluere ac mitti spargique necessest

  corpora quae feriant oculos visumque lacessant.

  perpetuoque fluunt certis ab rebus odores;

  925 frigus ut a fluviis, calor a sole, aestus ab undis

  aequoris, exesor moerorum, litora propter;

  nec varii cessant sonitus manare per auras;

  denique in os salsi venit umor saepe saporis,

  cum mare versamur propter, dilutaque contra

  930 cum tuimur misceri absinthia, tangit amaror.

  usque adeo omnibus ab rebus res quaeque fluenter

  fertur et in cunctas dimittitur undique partis

  nec mora nec requies interdatur ulla fluendi,

  perpetuo quoniam sentimus et omnia semper

  935 cernere odorari licet et sentire sonare.

  Nunc omnis repetam quam raro corpore sint res

  commemorare; quod in primo quoque carmine claret.

  quippe etenim, quamquam multas hoc pertinet ad res

  noscere, cum primis hanc ad rem protinus ipsam,

  940 qua de disserere adgredior, firmare necessest

  nil esse in promptu nisi mixtum corpus inani.

  principio fit ut in speluncis saxa superna

  sudent umore et guttis manantibus stillent.

  manat item nobis e toto corpore sudor,

  945 crescit barba pilique per omnia membra, per artus.

  diditur in venas cibus omnis, auget alitque

  corporis extremas quoque partis unguiculosque.

  frigus item transire per aes calidumque vaporem

  sentimus, sentimus item transire per aurum

  950 atque per argentum, cum pocula plena tenemus.

  denique per dissaepta domorum saxea voces

  pervolitant, permanat odor frigusque vaposque

  ignis, qui ferri quoque vim penetrare sueëvit,

  denique qua circum caeli lorica coeërcet,

  955 morbida visque simul, cum extrinsecus insinuatur;

  et tempestate in terra caeloque coorta

  in caelum terrasque remotae iure facessunt;

  quandoquidem nihil est nisi raro corpore nexum.

  Huc accedit uti non omnia, quae iaciuntur

  960 corpora cumque ab rebus, eodem praedita sensu

  atque eodem pacto rebus sint omnibus apta.

  principio terram sol excoquit et facit are,

  at glaciem dissolvit et altis montibus altas

  extructasque nives radiis tabescere cogit;

  965 denique cera lique fit in eius posta vapore.

  ignis item liquidum facit aes aurumque resolvit,

  at coria et carnem trahit et conducit in unum.

  umor aquae porro ferrum condurat ab igni,

  at coria et carnem mollit durata calore.

  970 barbigeras oleaster eo iuvat usque capellas,

  effluat ambrosias quasi vero et nectare tinctus;

  qua nihil est homini quod amarius fronde acida extet.

  denique amaracinum fugitat sus et timet omne

  unguentum; nam saetigeris subus acre venenumst;

  975 quod nos inter dum tam quam recreare videtur.

  at contra nobis caenum taeterrima cum sit

  spurcities, eadem subus haec iucunda videtur,

  insatiabiliter toti ut volvantur ibidem.

  Hoc etiam super est, ipsa quam dicere de re

  980 adgredior, quod dicendum prius esse videtur.

  multa foramina cum variis sint reddita rebus,

  dissimili inter se natura praedita debent

  esse et habere suam naturam quaeque viasque.

  quippe etenim varii sensus animantibus insunt,

  985 quorum quisque suam proprie rem percipit in se;

  nam penetrare alio sonitus alioque saporem

  cernimus e sucis, alio nidoris odores.

  scilicet id fieri cogit natura viarum

  multimodis varians, ut paulo ostendimus ante.

  990 praeterea manare aliud per saxa videtur,

  atque aliud lignis, aliud transire per aurum,

  argentoque foras aliud vitroque meare;

  nam fluere hac species, illac calor ire videtur,

  atque aliis aliud citius transmittere eadem.

  995 scilicet id fieri cogit natura viarum

  multimodis varians, ut paulo ostendimus ante,

  propter dissimilem naturam textaque rerum.

  Qua propter, bene ubi haec confirmata atque locata

  omnia constiterint nobis praeposta parata,

  1000 quod super est, facile hinc ratio reddetur et omnis

  causa pate fiet, quae ferri pelliciat vim.

  Principio fluere e lapide hoc permulta necessest

  semina sive aestum, qui discutit aeëra plagis,

  inter qui lapidem ferrumque est cumque locatus
.

  1005 hoc ubi inanitur spatium multusque vace fit

  in medio locus, extemplo primordia ferri

  in vacuum prolapsa cadunt coniuncta, fit utque

  anulus ipse sequatur eatque ita corpore toto.

  nec res ulla magis primoribus ex elementis

  1010 indupedita suis arte conexa cohaeret

  quam validi ferri natura et frigidus horror.

  quo minus est mirum, quod dicitur esse alienum,

  corpora si nequeunt e ferro plura coorta

  in vacuum ferri, quin anulus ipse sequatur;

  1015 quod facit et sequitur, donec pervenit ad ipsum

  iam lapidem caecisque in eo compagibus haesit.

  hoc fit idem cunctas in partis; unde vace fit

  cumque locus, sive e transverso sive superne,

  corpora continuo in vacuum vicina feruntur;

  1020 quippe agitantur enim plagis aliunde nec ipsa

  sponte sua sursum possunt consurgere in auras.

  huc accedit item, quare queat id magis esse,

  haec quoque res adiumento motuque iuvatur,

  quod, simul a fronte est anelli rarior aeër

  1025 factus inanitusque locus magis ac vacuatus,

  continuo fit uti qui post est cumque locatus

  aeër a tergo quasi provehat atque propellat.

  semper enim circum positus res verberat aeër;

  sed tali fit uti propellat tempore ferrum,

  1030 parte quod ex una spatium vacat et capit in se.

  hic, tibi quem memoro, per crebra foramina ferri

  parvas ad partis subtiliter insinuatus

  trudit et inpellit, quasi navem velaque ventus.

  denique res omnes debent in corpore habere

  1035 aeëra, quandoquidem raro sunt corpore et aeër

  omnibus est rebus circum datus adpositusque.

  hic igitur, penitus qui in ferrost abditus aeër,

  sollicito motu semper iactatur eoque

  verberat anellum dubio procul et ciet intus,

  1040 scilicet illo eodem fertur, quo praecipitavit

  iam semel et partem in vacuam conamina sumpsit.

  Fit quoque ut a lapide hoc ferri natura recedat

  inter dum, fugere atque sequi consueta vicissim.

  exultare etiam Samothracia ferrea vidi

  1045 et ramenta simul ferri furere intus ahenis

  in scaphiis, lapis hic Magnes cum subditus esset;

  usque adeo fugere a saxo gestire videtur.

  aere interposito discordia tanta creatur

  propterea quia ni mirum prius aestus ubi aeris

  1050 praecepit ferrique vias possedit apertas,

  posterior lapidis venit aestus et omnia plena

  invenit in ferro neque habet qua tranet ut ante;

  cogitur offensare igitur pulsareque fluctu

  ferrea texta suo; quo pacto respuit ab se

  1055 atque per aes agitat, sine eo quod saepe resorbet.

  Illud in his rebus mirari mitte, quod aestus

  non valet e lapide hoc alias impellere item res.

  pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum;

  at partim raro quia sunt cum corpore, ut aestus

  1060 pervolet intactus, nequeunt inpellier usquam,

  lignea materies in quo genere esse videtur.

  interutrasque igitur ferri natura locata

  aeris ubi accepit quaedam corpuscula, tum fit,

  inpellant ut eo Magnesia flumine saxa.

  1065 nec tamen haec ita sunt aliarum rerum aliena,

  ut mihi multa parum genere ex hoc suppeditentur,

  quae memorare queam inter se singlariter apta.

  saxa vides primum sola colescere calce.

  glutine materies taurino iungitur una,

  1070 ut vitio venae tabularum saepius hiscant

  quam laxare queant compages taurea vincla.

  vitigeni latices aquai fontibus audent

  misceri, cum pix nequeat gravis et leve olivom.

  purpureusque colos conchyli iungitur uno

  1075 corpore cum lanae, dirimi qui non queat usquam,

  non si Neptuni fluctu renovare operam des,

  non mare si totum velit eluere omnibus undis.

  denique res auro non aurum copulat una,

  aerique aes plumbo fit uti iungatur ab albo?

  1080 cetera iam quam multa licet reperire! quid ergo?

  nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam

  nec me tam multam hic operam consumere par est,

  sed breviter paucis praestat comprendere multa.

  quorum ita texturae ceciderunt mutua contra,

  1085 ut cava conveniant plenis haec illius illa

  huiusque inter se, iunctura haec optima constat.

  est etiam, quasi ut anellis hamisque plicata

  inter se quaedam possint coplata teneri;

  quod magis in lapide hoc fieri ferroque videtur.

  1090 Nunc ratio quae sit morbis aut unde repente

  mortiferam possit cladem conflare coorta

  morbida vis hominum generi pecudumque catervis,

  expediam, primum multarum semina rerum

  esse supra docui quae sint vitalia nobis,

  1095 et contra quae sint morbo mortique necessest

  multa volare; ea cum casu sunt forte coorta

  et perturbarunt caelum, fit morbidus aeër.

  atque ea vis omnis morborum pestilitasque

  aut extrinsecus ut nubes nebulaeque superne

  1100 per caelum veniunt aut ipsa saepe coorta

  de terra surgunt, ubi putorem umida nactast

  intempestivis pluviisque et solibus icta.

  nonne vides etiam caeli novitate et aquarum

  temptari procul a patria qui cumque domoque

  1105 adveniunt ideo quia longe discrepitant res?

  nam quid Brittannis caelum differre putamus,

  et quod in Aegypto est, qua mundi claudicat axis,

  quidve quod in Ponto est differre et Gadibus atque

  usque ad nigra virum percocto saecla colore?

  1110 quae cum quattuor inter se diversa videmus

  quattuor a ventis et caeli partibus esse,

  tum color et facies hominum distare videntur

  largiter et morbi generatim saecla tenere.

  est elephas morbus qui propter flumina Nili

  1115 gignitur Aegypto in media neque praeterea usquam.

  Atthide temptantur gressus oculique in Achaeis

  finibus. inde aliis alius locus est inimicus

  partibus ac membris; varius concinnat id aeër.

  proinde ubi se caelum, quod nobis forte alienum,

  1120 commovet atque aeër inimicus serpere coepit,

  ut nebula ac nubes paulatim repit et omne

  qua graditur conturbat et immutare coactat,

  fit quoque ut, in nostrum cum venit denique caelum,

  corrumpat reddatque sui simile atque alienum.

  1125 haec igitur subito clades nova pestilitasque

  aut in aquas cadit aut fruges persidit in ipsas

  aut alios hominum pastus pecudumque cibatus,

  aut etiam suspensa manet vis aeëre in ipso

  et, cum spirantes mixtas hinc ducimus auras,

  1130 illa quoque in corpus pariter sorbere necessest.

  consimili ratione venit bubus quoque saepe

  pestilitas et iam pigris balantibus aegror.

  nec refert utrum nos in loca deveniamus

  nobis adversa et caeli mutemus amictum,

  1135 an caelum nobis ultro natura corumptum

  deferat aut aliquid quo non consuevimus uti,

  quod nos adventu possit temptare recenti.

  Haec ratio quondam morborum et mortifer aestus

  finibus in Cecropis funestos reddidit agros

  1140 vastavitque vias, exhausit civibus urbem.

  nam penitus veniens Aegypti finibus ortus,

  aeëra permensus multum camposque natantis,

  incubuit tandem populo Pandionis o
mni.

  inde catervatim morbo mortique dabantur.

  1145 principio caput incensum fervore gerebant

  et duplicis oculos suffusa luce rubentes.

  sudabant etiam fauces intrinsecus atrae

  sanguine et ulceribus vocis via saepta coibat

  atque animi interpres manabat lingua cruore

  1150 debilitata malis, motu gravis, aspera tactu.

  inde ubi per fauces pectus complerat et ipsum

  morbida vis in cor maestum confluxerat aegris,

  omnia tum vero vitai claustra lababant.

  spiritus ore foras taetrum volvebat odorem,

  1155 rancida quo perolent proiecta cadavera ritu.

  atque animi prorsum tum vires totius, omne

  languebat corpus leti iam limine in ipso.

  intolerabilibusque malis erat anxius angor

  adsidue comes et gemitu commixta querella,

  1160 singultusque frequens noctem per saepe diemque

  corripere adsidue nervos et membra coactans

  dissoluebat eos, defessos ante, fatigans.

  nec nimio cuiquam posses ardore tueri

  corporis in summo summam fervescere partem,

  1165 sed potius tepidum manibus proponere tactum

  et simul ulceribus quasi inustis omne rubere

  corpus, ut est per membra sacer dum diditur ignis.

  intima pars hominum vero flagrabat ad ossa,

  flagrabat stomacho flamma ut fornacibus intus.

  1170 nil adeo posses cuiquam leve tenveque membris

  vertere in utilitatem, at ventum et frigora semper.

  in fluvios partim gelidos ardentia morbo

  membra dabant nudum iacientes corpus in undas.

  multi praecipites nymphis putealibus alte

  1175 inciderunt ipso venientes ore patente:

  insedabiliter sitis arida corpora mersans

  aequabat multum parvis umoribus imbrem.

  nec requies erat ulla mali: defessa iacebant

  corpora. mussabat tacito medicina timore,

  1180 quippe patentia cum totiens ardentia morbis

  lumina versarent oculorum expertia somno.

  multaque praeterea mortis tum signa dabantur:

  perturbata animi mens in maerore metuque,

  triste supercilium, furiosus voltus et acer,

  1185 sollicitae porro plenaeque sonoribus aures,

  creber spiritus aut ingens raroque coortus,

  sudorisque madens per collum splendidus umor,

  tenvia sputa minuta, croci contacta colore

  salsaque per fauces rauca vix edita tussi.

  1190 in manibus vero nervi trahere et tremere artus

  a pedibusque minutatim succedere frigus

  non dubitabat. item ad supremum denique tempus

  conpressae nares, nasi primoris acumen

  tenve, cavati oculi, cava tempora, frigida pellis

  1195 duraque in ore, iacens rictu, frons tenta manebat.

 

‹ Prev