Complete Works of Euripides

by Euripides

  ἐν ῥοιβδήσεσι βουκόλων,

  παρὰ δὲ ματέρι νυμφοκόμον

  Ἰναχίδαις γάμον.

  ποῦ τὸ τᾶς Αἰδοῦς

  1090 ἢ τὸ τᾶς Ἀρετᾶς ἔχει

  σθένειν τι πρόσωπον,

  ὁπότε τὸ μὲν ἄσεπτον ἔχει

  δύνασιν, ἁ δ᾽ Ἀρετὰ κατόπι-

  σθεν θνατοῖς ἀμελεῖται,

  1095 Ἀνομία δὲ νόμων κρατεῖ,

  καὶ μὴ κοινὸς ἀγὼν βροτοῖς

  μή τις θεῶν φθόνος ἔλθῃ;

  Κλυταιμήστρα

  ἐξῆλθον οἴκων προσκοπουμένη πόσιν,

  χρόνιον ἀπόντα κἀκλελοιπότα στέγας.

  1100 ἐν δακρύοισι δ᾽ ἡ τάλαινα παῖς ἐμή,

  πολλὰς ἱεῖσα μεταβολὰς ὀδυρμάτων,

  θάνατον ἀκούσασ᾽, ὃν πατὴρ βουλεύεται.

  μνήμην δ᾽ ἄρ᾽ εἶχον πλησίον βεβηκότος

  Ἀγαμέμνονος τοῦδ᾽, ὃς ἐπὶ τοῖς αὑτοῦ τέκνοις

  1105 ἀνόσια πράσσων αὐτίχ᾽ εὑρεθήσεται.

  Ἀγαμέμνων

  Λήδας γένεθλον, ἐν καλῷ σ᾽ ἔξω δόμων

  ηὕρηχ᾽, ἵν᾽ εἴπω παρθένου χωρὶς λόγους

  οὓς οὐκ ἀκούειν τὰς γαμουμένας πρέπει.

  Κλυταιμήστρα

  τί δ᾽ ἔστιν, οὗ σοι καιρὸς ἀντιλάζυται;

  Ἀγαμέμνων

  1110 ἔκπεμπε παῖδα δωμάτων πατρὸς μέτα:

  ὡς χέρνιβες πάρεισιν εὐτρεπισμέναι,

  προχύται τε βάλλειν πῦρ καθάρσιον χεροῖν,

  μόσχοι τε, πρὸ γάμων ἃς θεᾷ πεσεῖν χρεών.

  Ἀρτέμιδι, μέλανος αἵματος φυσήματα.

  Κλυταιμήστρα

  1115 τοῖς ὀνόμασιν μὲν εὖ λέγεις, τὰ δ᾽ ἔργα σου

  οὐκ οἶδ᾽ ὅπως χρή μ᾽ ὀνομάσασαν εὖ λέγειν.

  χώρει δέ, θύγατερ, ἐκτός — οἶσθα γὰρ πατρὸς

  πάντως ἃ μέλλει — χὑπὸ τοῖς πέπλοις ἄγε

  λαβοῦσ᾽ Ὀρέστην, σὸν κασίγνητον, τέκνον.

  1120 ἰδοὺ πάρεστιν ἥδε πειθαρχοῦσά σοι.

  τὰ δ᾽ ἄλλ᾽ ἐγὼ πρὸ τῆσδε κἀμαυτῆς φράσω.

  Ἀγαμέμνων

  τέκνον, τί κλαίεις, οὐδ᾽ ἔθ᾽ ἡδέως ὁρᾷς,

  ἐς γῆν δ᾽ ἐρείσασ᾽ ὄμμα πρόσθ᾽ ἔχεις πέπλους;

  Κλυταιμήστρα

  φεῦ:

  τίν᾽ ἂν λάβοιμι τῶν ἐμῶν ἀρχὴν κακῶν;

  1125 ἅπασι γὰρ πρώτοισι χρήσασθαι πάρα

  κἀν ὑστάτοισι κἀν μέσοισι πανταχοῦ.

  Ἀγαμέμνων

  τί δ᾽ ἔστιν; ὥς μοι πάντες εἰς ἓν ἥκετε,

  σύγχυσιν ἔχοντες καὶ ταραγμὸν ὀμμάτων.

  Κλυταιμήστρα

  εἴφ᾽ ἃν ἐρωτήσω σε γενναίως, πόσι.

  Ἀγαμέμνων

  1130 οὐδὲν κελευσμοῦ δεῖ σ᾽: ἐρωτᾶσθαι θέλω.

  Κλυταιμήστρα

  τὴν παῖδα τὴν σὴν τήν τ᾽ ἐμὴν μέλλεις κτενεῖν;

  Ἀγαμέμνων

  ἔα:

  τλήμονά γ᾽ ἔλεξας, ὑπονοεῖς θ᾽ ἃ μή σε χρή.

  Κλυταιμήστρα

  ἔχ᾽ ἥσυχος.

  κἀκεῖνό μοι τὸ πρῶτον ἀπόκριναι πάλιν.

  Ἀγαμέμνων

  σὺ δ᾽, ἤν γ᾽ ἐρωτᾷς εἰκότ᾽, εἰκότ᾽ ἂν κλύοις.

  Κλυταιμήστρα

  1135 οὐκ ἄλλ᾽ ἐρωτῶ, καὶ σὺ μὴ λέγ᾽ ἄλλα μοι.

  Ἀγαμέμνων

  ὦ πότνια μοῖρα καὶ τύχη δαίμων τ᾽ ἐμός.

  Κλυταιμήστρα

  κἀμός γε καὶ τῆσδ᾽, εἷς τριῶν δυσδαιμόνων.

  Ἀγαμέμνων

  τίν᾽ ἠδίκησαι;

  Κλυταιμήστρα

  τοῦτ᾽ ἐμοῦ πεύθῃ πάρα;

  ὁ νοῦς ὅδ᾽ αὐτὸς νοῦν ἔχων οὐ τυγχάνει.

  Ἀγαμέμνων

  1140 ἀπωλόμεσθα. προδέδοται τὰ κρυπτά μου.

  Κλυταιμήστρα

  πάντ᾽ οἶδα, καὶ πεπύσμεθ᾽ ἃ σὺ μέλλεις με δρᾶν:

  αὐτὸ δὲ τὸ σιγᾶν ὁμολογοῦντός ἐστί σου

  καὶ τὸ στενάζειν: πολλὰ μὴ κάμῃς λέγων.

  Ἀγαμέμνων

  ἰδοὺ σιωπῶ: τὸ γὰρ ἀναίσχυντον τί δεῖ

  1145 ψευδῆ λέγοντα προσλαβεῖν τῇ συμφορᾷ;

  Κλυταιμήστρα

  ἄκουε δή νυν: ἀνακαλύψω γὰρ λόγους,

  κοὐκέτι παρῳδοῖς χρησόμεσθ᾽ αἰνίγμασιν.

  πρῶτον μέν, ἵνα σοι πρῶτα τοῦτ᾽ ὀνειδίσω,

  ἔγημας ἄκουσάν με κἄλαβες βίᾳ,

  1150 τὸν πρόσθεν ἄνδρα Τάνταλον κατακτανών:

  βρέφος τε τοὐμὸν σῷ προσούδισας πάλῳ,

  μαστῶν βιαίως τῶν ἐμῶν ἀποσπάσας.

  καὶ τὼ Διός σε παῖδ᾽, ἐμὼ δὲ συγγόνω,

  ἵπποισι μαρμαίροντ᾽ ἐπεστρατευσάτην:

  1155 πατὴρ δὲ πρέσβυς Τυνδάρεώς σ᾽ ἐρρύσατο

  ἱκέτην γενόμενον, τἀμὰ δ᾽ ἔσχες αὖ λέχη.

  οὗ σοι καταλλαχθεῖσα περὶ σὲ καὶ δόμους

  συμμαρτυρήσεις ὡς ἄμεμπτος ἦ γυνή,

  ἔς τ᾽ Ἀφροδίτην σωφρονοῦσα καὶ τὸ σὸν

  1160 μέλαθρον αὔξουσ᾽, ὥστε σ᾽ εἰσιόντα τε

  χαίρειν θύραζέ τ᾽ ἐξιόντ᾽ εὐδαιμονεῖν.

  σπάνιον δὲ θήρευμ᾽ ἀνδρὶ τοιαύτην λαβεῖν

  δάμαρτα: φλαύραν δ᾽ οὐ σπάνις γυναῖκ᾽ ἔχειν.

  τίκτω δ᾽ ἐπὶ τρισὶ παρθένοισι παῖδά σοι

  1165 τόνδ᾽, ὧν μιᾶς σὺ τλημόνως μ᾽ ἀποστερεῖς.

  κἄν τίς σ᾽ ἔρηται τίνος ἕκατί νιν κτενεῖς,

  λέξον, τί φήσεις; ἢ ‘μὲ χρὴ λέγειν τὰ σά;

  Ἑλένην Μενέλεως ἵνα λάβῃ. καλὸν † γένος †,

  κακῆς γυναικὸς μισθὸν ἀποτεῖσαι τέκνα.

  1170 τἄχθιστα τοῖσι φιλτάτοις ὠνούμεθα.

  ἄγ᾽, εἰ στρατεύσῃ καταλιπών μ᾽ ἐν δώμασιν,
/>   κἀκεῖ γενήσῃ διὰ μακρᾶς ἀπουσίας,

  τίν᾽ ἐν δόμοις με καρδίαν ἕξειν δοκεῖς;

  ὅταν θρόνους τῆσδ᾽ εἰσίδω πάντας κενούς,

  1175 κενοὺς δὲ παρθενῶνας, ἐπὶ δὲ δακρύοις

  μόνη κάθωμαι, τήνδε θρηνῳδοῦσ᾽ ἀεί:

  Ἀπώλεσέν σ᾽, ὦ τέκνον, ὁ φυτεύσας πατήρ,

  αὐτὸς κτανών, οὐκ ἄλλος οὐδ᾽ ἄλλῃ χερί,

  τοιόνδε νόστον καταλιπὼν πρὸς τοὺς δόμους.

  1180 ἐπεὶ βραχείας προφάσεως ἔδει μόνον,

  ἐφ᾽ ᾗ σ᾽ ἐγὼ καὶ παῖδες αἱ λελειμμέναι

  δεξόμεθα δέξιν ἥν σε δέξασθαι χρεών.

  μὴ δῆτα πρὸς θεῶν μήτ᾽ ἀναγκάσῃς ἐμὲ

  κακὴν γενέσθαι περὶ σέ, μήτ᾽ αὐτὸς γένῃ.

  1185 εἶἑν:

  θύσεις † δὲ παῖδ᾽, ἔνθα † τίνας εὐχὰς ἐρεῖς;

  τί σοι κατεύξῃ τἀγαθόν, σφάζων τέκνον;

  νόστον πονηρόν, οἴκοθέν γ᾽ αἰσχρῶς ἰών;

  ἀλλ᾽ ἐμὲ δίκαιον ἀγαθὸν εὔχεσθαί τί σοι;

  οὔ τἄρ᾽ ἀσυνέτους τοὺς θεοὺς ἡγοίμεθ᾽ ἄν,

  1190 εἰ τοῖσιν αὐθένταισιν εὖ φρονήσομεν;

  ἥκων δ᾽ ἂν Ἄργος προσπέσοις τέκνοισι σοῖς;

  ἀλλ᾽ οὐ θέμις σοι. τίς δὲ καὶ προσβλέψεται

  παίδων σ᾽, ἵν᾽ αὐτῶν προσέμενος κτάνῃς τινά;

  ταῦτ᾽ ἦλθες ἤδη διὰ λόγων, ἢ σκῆπτρά σοι

  1195 μόνον διαφέρειν καὶ στρατηλατεῖν μέλει;

  ὃν χρῆν δίκαιον λόγον ἐν Ἀργείοις λέγειν:

  Βούλεσθ᾽, Ἀχαιοί, πλεῖν Φρυγῶν ἐπὶ χθόνα;

  κλῆρον τίθεσθε παῖδ᾽ ὅτου θανεῖν χρεών.

  ἐν ἴσῳ γὰρ ἦν τόδ᾽, ἀλλὰ μὴ σὲ ἐξαίρετον

  1200 σφάγιον παρασχεῖν Δαναΐδαισι παῖδα σήν,

  ἢ Μενέλεων πρὸ μητρὸς Ἑρμιόνην κτανεῖν,

  οὗπερ τὸ πρᾶγμ᾽ ἦν. νῦν δ᾽ ἐγὼ μὲν ἡ τὸ σὸν

  σῴζουσα λέκτρον παιδὸς ἐστερήσομαι,

  ἡ δ᾽ ἐξαμαρτοῦσ᾽, ὑπότροφον νεάνιδα

  1205 Σπάρτῃ κομίζουσ᾽, εὐτυχὴς γενήσεται.

  τούτων ἄμειψαί μ᾽ εἴ τι μὴ καλῶς λέγω:

  εἰ δ᾽ εὖ λέλεκται, † νῶι μὴ δή γε κτάνῃς †

  τὴν σήν τε κἀμὴν παῖδα, καὶ σώφρων ἔσῃ.

  Χορός

  πιθοῦ. τὸ γάρ τοι τέκνα συνσῴζειν καλόν,

  1210 Ἀγάμεμνον: οὐδεὶς πρὸς τάδ᾽ ἀντερεῖ βροτῶν.

  Ἰφιγένεια

  εἰ μὲν τὸν Ὀρφέως εἶχον, ὦ πάτερ, λόγον,

  πείθειν ἐπᾴδουσ᾽, ὥσθ᾽ ὁμαρτεῖν μοι πέτρας,

  κηλεῖν τε τοῖς λόγοισιν οὓς ἐβουλόμην,

  ἐνταῦθ᾽ ἂν ἦλθον: νῦν δέ, τἀπ᾽ ἐμοῦ σοφά,

  1215 δάκρυα παρέξω: ταῦτα γὰρ δυναίμεθ᾽ ἄν.

  ἱκετηρίαν δὲ γόνασιν ἐξάπτω σέθεν

  τὸ σῶμα τοὐμόν, ὅπερ ἔτικτεν ἥδε σοι,

  μή μ᾽ ἀπολέσῃς ἄωρον: ἡδὺ γὰρ τὸ φῶς

  βλέπειν: τὰ δ᾽ ὑπὸ γῆς μή μ᾽ ἰδεῖν ἀναγκάσῃς.

  1220 πρώτη σ᾽ ἐκάλεσα πατέρα καὶ σὺ παῖδ᾽ ἐμέ:

  πρώτη δὲ γόνασι σοῖσι σῶμα δοῦσ᾽ ἐμὸν

  φίλας χάριτας ἔδωκα κἀντεδεξάμην.

  λόγος δ᾽ ὁ μὲν σὸς ἦν ὅδ᾽: Ἆρά σ᾽, ὦ τέκνον,

  εὐδαίμον᾽ ἀνδρὸς ἐν δόμοισιν ὄψομαι,

  1225 ζῶσάν τε καὶ θάλλουσαν ἀξίως ἐμοῦ;

  οὑμὸς δ᾽ ὅδ᾽ ἦν αὖ περὶ σὸν ἐξαρτωμένης

  γένειον, οὗ νῦν ἀντιλάζυμαι χερί:

  Τί δ᾽ ἆρ᾽ ἐγὼ σέ; πρέσβυν ἆρ᾽ ἐσδέξομαι

  ἐμῶν φίλαισιν ὑποδοχαῖς δόμων, πάτερ,

  1230 πόνων τιθηνοὺς ἀποδιδοῦσά σοι τροφάς;

  τούτων ἐγὼ μὲν τῶν λόγων μνήμην ἔχω,

  σὺ δ᾽ ἐπιλέλησαι, καί μ᾽ ἀποκτεῖναι θέλεις.

  μή, πρός σε Πέλοπος καὶ πρὸς Ἀτρέως πατρὸς

  καὶ τῆσδε μητρός, ἣ πρὶν ὠδίνουσ᾽ ἐμὲ

  1235 νῦν δευτέραν ὠδῖνα τήνδε λαμβάνει.

  τί μοι μέτεστι τῶν Ἀλεξάνδρου γάμων

  Ἑλένης τε; πόθεν ἦλθ᾽ ἐπ᾽ ὀλέθρῳ τὠμῷ, πάτερ;

  βλέψον πρὸς ἡμᾶς, ὄμμα δὸς φίλημά τε,

  ἵν᾽ ἀλλὰ τοῦτο κατθανοῦσ᾽ ἔχω σέθεν

  1240 μνημεῖον, ἢν μὴ τοῖς ἐμοῖς πεισθῇς λόγοις.

  ἀδελφέ, μικρὸς μὲν σύ γ᾽ ἐπίκουρος φίλοις,

  ὅμως δὲ συνδάκρυσον, ἱκέτευσον πατρὸς

  τὴν σὴν ἀδελφὴν μὴ θανεῖν: αἴσθημά τοι

  κἀν νηπίοις γε τῶν κακῶν ἐγγίγνεται.

  1245 ἰδοὺ σιωπῶν λίσσεταί σ᾽ ὅδ᾽, ὦ πάτερ.

  ἀλλ᾽ αἴδεσαί με καὶ κατοίκτιρον βίου.

  ναί, πρὸς γενείου σ᾽ ἀντόμεσθα δύο φίλω:

  ὃ μὲν νεοσσός ἐστιν, ἣ δ᾽ ηὐξημένη.

  ἓν συντεμοῦσα πάντα νικήσω λόγον:

  1250 τὸ φῶς τόδ᾽ ἀνθρώποισιν ἥδιστον βλέπειν,

  τὰ νέρθε δ᾽ οὐδέν: μαίνεται δ᾽ ὃς εὔχεται

  θανεῖν. κακῶς ζῆν κρεῖσσον ἢ καλῶς θανεῖν.

  Χορός

  ὦ τλῆμον Ἑλένη, διὰ σὲ καὶ τοὺς σοὺς γάμους

  ἀγὼν Ἀτρείδαις καὶ τέκνοις ἥκει μέγας.

  Ἀγαμέμνων

  1255 ἐγὼ τά τ᾽ οἰκτρὰ συνετός εἰμι καὶ τὰ μή,

  φιλῶ τ᾽ ἐμαυτοῦ τέκνα: μαινοίμην γὰρ ἄν.

  δεινῶς δ᾽ ἔχει μοι ταῦτα τολμῆσαι, γύναι,

  δεινῶς δὲ καὶ μή: τοῦτο γὰρ πρᾶξαί με δεῖ.

  ὁρᾶθ᾽ ὅσον στράτευμα ναύφρακτον τόδε,

  1260 χαλκέων θ᾽ ὅπλων ἄνακτες Ἑλλήνων ὅσοι,

  οἷς νόστος οὐκ ἔστ᾽ Ἰλίου πύργους ἔπι,

  εἰ μή σε θύσω, μάντις ὡς Κάλχας λέγει,


  οὐδ᾽ ἔστι Τροίας ἐξελεῖν κλεινὸν βάθρον.

  μέμηνε δ᾽ Ἀφροδίτη τις Ἑλλήνων στρατῷ

  1265 πλεῖν ὡς τάχιστα βαρβάρων ἐπὶ χθόνα,

  παῦσαί τε λέκτρων ἁρπαγὰς Ἑλληνικῶν:

  οἳ τὰς ἐν Ἄργει παρθένους κτενοῦσί μου

  ὑμᾶς τε κἀμέ, θέσφατ᾽ εἰ λύσω θεᾶς.

  οὐ Μενέλεώς με καταδεδούλωται, τέκνον,

  1270 οὐδ᾽ ἐπὶ τὸ κείνου βουλόμενον ἐλήλυθα,

  ἀλλ᾽ Ἑλλάς, ᾗ δεῖ, κἂν θέλω κἂν μὴ θέλω,

  θῦσαί σε: τούτου δ᾽ ἥσσονες καθέσταμεν.

  ἐλευθέραν γὰρ δεῖ νιν ὅσον ἐν σοί, τέκνον,

  κἀμοὶ γενέσθαι, μηδὲ βαρβάροις ὕπο

  1275 Ἕλληνας ὄντας λέκτρα συλᾶσθαι βίᾳ.

  Κλυταιμήστρα

  ὦ τέκνον, ὦ ξέναι,

  οἲ ‘γὼ θανάτου τοῦ σοῦ μελέα.

  φεύγει σε πατὴρ Ἅιδῃ παραδούς.

  Ἰφιγένεια

  Ἰφιγένεια

  οἲ ‘γώ, μᾶτερ: ταὐτὸν τόδε γὰρ

  1280 μέλος εἰς ἄμφω πέπτωκε τύχης,

  κοὐκέτι μοι φῶς

  οὐδ᾽ ἀελίου τόδε φέγγος.

  ἰὼ ἰώ.

  νιφόβολον Φρυγῶν νάπος Ἴδας τ᾽ ὄρεα,

  1285 Πρίαμος ὅθι ποτὲ βρέφος ἁπαλὸν ἔβαλε

  ματέρος ἀποπρὸ νοσφίσας ἐπὶ μόρῳ

  θανατόεντι Πάριν, ὃς Ἰδαῖος Ἰ-

  1290 δαῖος ἐλέγετ᾽ ἐλέγετ᾽ ἐν Φρυγῶν πόλει,

  μή ποτ᾽ ὤφελες τὸν ἀμφὶ

  βουσὶ βουκόλον τραφέντ᾽

  Ἀλέξανδρον οἰκίσαι

  ἀμφὶ τὸ λευκὸν ὕδωρ, ὅθι κρῆναι

  1295 Νυμφᾶν κεῖνται

  λειμών τ᾽ ἔρνεσι θάλλων

  χλωροῖς καὶ ῥοδόεντ᾽

  ἄνθε᾽ ὑακίνθινά τε θεαῖς δρέπειν: ἔνθα ποτὲ

  1300 Παλλὰς ἔμολε καὶ δολιόφρων Κύπρις

  Ἥρα θ᾽ Ἑρμᾶς θ᾽, ὁ Διὸς ἄγγελος,