Het is oorlog maar niemand die het ziet
Page 26
Epiloog
Bronnen AIVD-scoop
▪ Marno de Boer, ‘Iemand had er belang bij om de operatie van de AIVD te laten lekken. Maar wie?’, Trouw, 27 januari 2018.
Register
Abdeslam, Salah 129
ABN Amro 121, 133, 138-140, 142, 144
Aboutaleb, Ahmed 209
AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) 18, 21-22, 23, 28, 30-32, 33, 50-51, 52-54, 55, 56-64, 65-68, 82, 95, 107, 134, 135, 136-137, 138, 139-140, 148-149, 152, 153-155, 156-157, 161-162, 163-169, 170, 171, 173, 175, 176-180, 186-187, 188-189, 191, 192, 193, 194-195, 203-205, 215, 227-228, 230, 231, 232-233, 234, 238-239, 242, 245, 251-252, 253, 254, 255
AJA (leger Iran) 50
Akerboom, Erik 39, 44, 59-60, 227, 232
Al-Qaida 168
Al-Shabaab 102, 103, 104, 105, 108
Alexander, Keith 154, 229
Ali, Omar Mohammud 103-105, 106, 107, 108, 130
Amazon 19, 43, 100, 193, 236
Amdocs 121
AMS-IX (Amsterdam Internet Exchange) 15, 98, 118, 183
Android 99
Anonymous 75-76
APM Terminals 209, 211, 223-224
Appen 93-94, 97-98, 109-110, 111
Apple 20, 99, 100, 193
APT’s (Advanced Persistent Threats) 157, 161
APT1, zie eenheid 61398
APT28, zie Fancy Bear
APT29, zie Cozy Bear
Armada Sweep 102
ASML 172-173, 174
Assange, Julian 19, 75
Autoriteit Financiële Markten 230
backdoors 77, 218
Bais, Erik 14-15, 17-18
bakabt.com 72-73
Beek, Martijn van de 140-143
Belastingdienst 41, 47, 95, 245
Belgacom 25, 113-119, 123-124, 125-127, 129-130, 157, 161, 195, 197, 238, 242
Bellens, Didier 116-117
Bergen, Jurre van 21-22
Bertholee, Rob 164-165, 179, 192, 227, 231
BES-servers 184-185
BICS (Belgacom International Carrier Services) 118-119, 123, 124, 125, 126
Biesbrouck, Ralph 109
Bijleveld, Ank 220, 242
Bindt, Pieter 163, 164-165, 179, 192
Bits of Freedom 199
Blok, Eelco 81-82
Bloomberg 100
BND (Bundesnachrichtendienst) 56
Boer, Hans de 246
Bogatsjov, Jevgeni 133-134, 138, 144-147, 148, 150-151
Boon, Floor 25-26
Bos, Tony de 35, 37-38, 39, 41
Bosch van Rosenthal, Eelco 64-65, 182-183, 186, 190-191, 193, 194, 251, 252
bots 79
Bouman, Gerard 135-136
Bromet, Frans 32, 58
Bureau Jeugdzorg 243
Bureau of Investigative Journalism, The 108
Bush, George W. 58, 62
Business Club 147
CA’s (certificate authorities) 35
CareerBuilder.com 147
Cellebrite 121
CERT (Computer Emergency Response Team) 34, 39
Chaos Computer Club 20-21
CIA (Central Intelligence Agency) 22-23, 43, 56, 57-58, 60, 61, 65-66, 75, 107, 108, 141, 153-155, 156, 161-162, 166, 168, 186-187, 203, 222, 240, 241, 255, 240-241, 255
Cisco 126, 130, 240
Clapper, James 190-191
Clinton, Bill 121, 235
Clinton, Hillary 182, 189
CNE (Computer Network Explotation) 30-31, 166
CNN 103, 105, 181, 187
‘command and control’-servers 187
Computer Network Attack 175
Comverse 121
Cools, Ivo 116-117
Cozy Bear (APT29 / Dukes) 178-180, 182, 186, 188-189, 191, 192, 204, 208, 215, 251
Criminele Inlichtingen Eenheid 88
Croo, Alexander De 127
CWI (Centrum voor Werk en Inkomen) 139
Cyber Security Raad 39, 82
datamining 31, 60-61
DDOS-aanvalen 73, 75
deep-packet-inspection 143
Defcon (conferentie) 76
Defensie Cyber Commando 242
Dell 198, 249
Deloitte 60, 245
Democratische Partij, vs 180, 182-183, 186, 188-189, 190, 196, 207
Derix, Steven 22-25, 26-27, 30-31
Dienst Automatisering van de Tweede Kamer 237
DigiNotar 34, 35-47, 48, 50, 54, 63, 65, 66, 67-68, 81, 82, 118, 192, 224, 232, 238
Donner, Piet Hein 42, 44-45, 46, 192
Douane 41-42, 210
Drake, Thomas 20
Dukes, zie Cozy Bear
Ecatel 199-200, 203
eenheid 61398 (APT1) 157-158
Eenhoorn, Bas 244-245
Eerste Kamer 252
Effting, Maud 103
Eickhof, Gerri 211
Elderenbosch, Onno 194
Ericsson 240
ESA (European Space Agency) 221
Europese Commissie 113
Europees Parlement 113, 126-127, 199, 232
Europol 128
Evraz 210-211
exploits 76-77, 79, 222
Facebook 14, 19, 23, 50, 95-96, 182, 192, 193, 236, 243, 249
Fancy Bear (APT28) 180, 182, 189, 208, 215
FBI (Federal Bureau of Investigation) 22, 50, 133, 141, 143, 144, 148, 149, 150, 152, 153, 156, 167, 169-170, 183-187, 188-189, 194, 199, 202, 207-208
Firefox 35, 39, 50
Five Eyes 119-120, 121-123
Fox-it 20-21, 36, 38, 39-40, 44, 47, 80-81, 82, 85, 116-118, 125-126, 138, 139, 159, 206, 228-230, 245
FSB (Federale Veiligheidsdienst, Rusland) 49, 141-142, 143, 144, 146, 148-150, 151-152, 169-170, 196, 205
Gadaffi, Moammar 57
Gallagher, Ryan 114, 115, 126, 127, 128, 250
Gamma Group 243
GCHQ (Government Communications Headquarters) 111, 112, 114, 120, 124, 126, 128, 157, 163, 237, 243
Gelre Ziekenhuis 243
Gemalto 236-239
Glimmerglass 98-99
Godane, Ahmed Abdi 105, 108
Goebarev, Aleksej 196-198, 200-201, 206-208
Google 14, 16, 19, 34, 35, 36-38, 39, 42, 43, 46, 47-48, 99, 193, 236, 243, 250
GOVCERT (Computer Emergency Response Team, NL) 33-34, 38-39, 43-44, 46, 81
Grapperhuis, Ferdinand 199
Green, Matthew 237
Greenwald, Glenn 24, 25-26, 114
GROe (militaire inlichtingendienst, Rusland) 189, 215, 218-220
Groenewegen, Frank 39-40, 118
Gurey, Nuur Osman 104-105
Guzmán Loera, Joaquín (‘El Chapo’) 185-186
Havenbedrijf Rotterdam 41-42, 209-212, 214, 222-224
Hayden, Michael 240-241
Heijden, A.F.Th. van der 71
Heineken 198, 249
Hennis-Plasschaert, Jeanine 106-107, 174, 227, 232
Hentenaar, Joris 64
Hijink, Marc 250
Hijzen, Constant 110
Hoekstra, Pete 155-156
HostExploit 200
HP Data Protector 77, 78, 81, 83
Huawei 122, 239-240
Hyves 192
IAEA (Internationaal Atoomenergieagentschap) 62
ICQ (chatprogramma) 142-144
iColumbo (zoekprogramma politie) 95
IDD (Innovative Design Delft) 198
implants 176-178
ING Bank 139
Intel 172
Intellect Service 214
Intercept, The 102-103, 114, 237
Interfax 179
Internet Research Agency (IRA) 241
IRG (Iraanse Revolutionaire Garde) 66, 67
Islamitische Staat (is) 168, 175, 181, 218
Jochem, Aart 33-34, 36, 38-39, 41-45, 81, 82
Joint Chiefs of Staff 188, 191
Joint Sigint Cyber Unit 165-166, 179, 242
Jong, Erik de 39, 42, 43-44
Juniper 122
Kaspersky, Eugene 205
Kaspersky Lab 152,
156, 161-162, 166-167, 168, 179, 203-206
Kasteleijn, Nando 250
KGB (Comité voor Staatsveiligheid, geheime dienst Sovjet-Unie) 205
Khan, Abdul Kadir 55-56, 57
ki-sleutels 236-238, 239
Kiesraad 230
King Servers 197, 201-202, 203
Klijnsma, Yonathan 159-160, 173
Knops, Raymond 245
Korps Landelijke Politiediensten 149
KPN 70, 72-73, 78-85, 87-88, 95, 113, 118, 121, 204, 206, 224, 232, 234, 237, 238, 239
Kreling, Tom 135, 196, 200-201, 207, 212, 256
Landelijk Parket 184, 221
Leaseweb 49-50, 142-143, 183-184, 185, 197, 198-199, 200, 204, 255
Ledgett, Richard 192
Lewinsky, Monica 121
LinkedIn 124
Lockheed Martin 158
Lubach, Arjen 227
Lulzsec 75
M.E.Doc (boekhoudprogramma) 214-215, 223
Maersk 209, 223
Mandiant 157-159, 161, 206
Marriott 175
Martijn, Maurits 251
Mastercard 75
McCord, Mary 169-170
Meeus, Jan 13, 14, 53
Mendoza-Wilson, Jock 212-213
Merck 238, 239
Merkel, Angela 130
MI5 (Security Service / Military Intelligence, Section 5) 43, 56, 128
Microsoft 35, 39, 42, 43-44, 46, 116, 117, 193, 213, 222, 224, 236
Michajlov, Sergej 146, 149-150, 151-152, 169-170
MIND CTI 121
ministerie van Algemene Zaken, NL 204
ministerie van Buitenlandse Zaken, be 170
ministerie van Buitenlandse Zaken, vs 186-187, 191, 192
ministerie van Defensie (Pentagon), vs 58, 170
ministerie van Financiën, Oekraïne 221
ministerie van Sociale Zaken, NL 243
ministerie van Veiligheid en Justitie, NL 43
MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) 7, 23, 28-29, 30, 55, 56, 65, 67, 82, 101-102, 103, 105-107, 109-110, 120, 134, 138, 148, 154, 155, 162-166, 173, 186, 188, 191, 192, 193, 215-216, 218, 219, 220-221, 227-228, 231, 232-233, 242, 245, 251, 253, 254, 255
modulaire malware 118
Mondelez 221
Moonlight Maze (operatie) 58
Morozov, Evgeny 236
Mossad 43, 56, 57-58, 61, 62, 121, 141
Mozilla 35, 39, 43, 46
MSD (Merck Sharp & Dohme) 210, 221
MyHeritage 243
MySQL 30
NASA 58, 170, 228
Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging (NBV) 238
Nationaal Crisiscentrum 42, 44
Nationaal Forensisch Onderzoeksbureau 110
National Crime Agency, VK 48
National Health Services, VK 211
Nationale Politie 120-121, 135-136, 227, 232
NAVO 101, 113, 216, 228
NCC Group 230
NCSC (Nationaal Cyber Security Center) 46, 81, 82, 192, 193, 201, 203
NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) 205, 244, 253
ndsmovies.com 83
Nederlandse Orde van Advocaten 43
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 245
Netflix 49-50
New York Times, The 160
NICE Systems 121
Nixon, Richard 189
Noort, Wouter van 250
Northwave 245
NSA (National Security Agency) 13-14, 20, 21, 24, 26, 27-28, 30-31, 52, 94-95, 96, 97, 98, 100-102, 105, 106-107, 109-110, 112, 114, 117, 121, 128, 129, 134, 153-154, 156, 157, 163, 175, 186-187, 192, 203, 222, 229, 237, 243
NSO Group 233
NTNU (Norwegian University of Science and Technology) 77
Obama, Barack 108, 133, 187-188
OCSP-responder 47
OHM2013 (festival) 18-22
OLVG (Onze Lieve Vrouwe Gasthuis) 243
Olympic Games (operatie) 62
Onderzoeksraad voor Veiligheid 46, 230
OPCW (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons) 219-221
Opstelten, Ivo 44-45
OPTA (Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit) 38, 203
Os, Elsine van 230
Paauw, Frank 209
Pals, Ludo 142
Paulissen, Wilbert 51
PayPal 75, 93, 94
Penn, Sean 186
Pentagon, zie ministerie van Defensie, vs
Persgroep, De 224
Petri, Hans 34
Philips, Inge 60
Plasterk, Ronald 100-101, 154, 165, 237, 244
Playstation 75
Pluijmers, René 110-111
Poetin, Vladimir 141, 171, 188, 214, 219
Poitras, Laura 24
PornHub 198
Porosjenjo, Petro 213, 214
PostNL 246
Preneel, Bart 27
PriceWaterhouseCoopers 39
Prins, Ronald 20, 36-38, 39, 58-59, 80, 116-117, 139-140, 142, 227, 228-230, 232
Proximus 130
Q-Park Nederland 222
Raiu, Costin 161
Regin (virus) 124, 125-126, 130, 157, 242
Rekenkamer 243-244
Remarque, Philippe 63-64
Renault 43
Replay (tapsoftware) 85
Rheinmetall 159-160, 173-174
RIPE Network Coordination Centre 208
Robbe, Edwin 69-80, 85-88, 95
Robbe, José 69-72, 73-74, 85-89
Robbe, Ruud 70-72, 73-74, 78, 85-89
Rosneft 210-211
RSA Conference 161
Rupo, Elio Di 124-125, 127
Rutte, Mark 7-8, 9, 171, 244, 246-247
Samsung 21, 172
Saudi Aramco 176
Schellevis, Joost 250
Schoof, Dick 246, 247
SCM Holdings 211-212
Siemens 27, 61
sigint 101, 102, 103
Signal 250
Sinaloakartel 184-186
Singapore Press Holdings 78
Sjymkiv, Dmytro 213-215
Skripal, Sergej 219
Snowden, Edward 13-14, 18, 22-23, 24-25, 28, 30, 64-65, 96, 100, 114, 126, 128-129, 144, 153, 182-183, 192, 222
Sony 75
Spetsnaz 142
spyfiles 99
SSL-certificaten 47
Standaert, Geert 126-127
Starr, Barbara 103
Steman, Jochem 200-201, 207
Stojanov, Roeslan 152
Stone, Chris 230
Stuxnet (virus) 54-55, 62-63, 67, 68, 156, 175, 240-241
SVR (buitenlandse veiligheidsdienst, Rusland) 188, 215
Symantec 250
Symbolon 163
T-Mobile 113, 237
Tails (besturingsprogramma) 21, 27
Taliban 108, 162
Tamene, Yared 189
Team High Tech Crime (THTC) 48-51, 81, 140, 141, 143, 146, 183-184, 195
Teeffelen, Kristel van 250
Telegram 244
Thomas, Gordon 121
TIB (Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden) 234
TNT Express 210-211
Tokmetzis, Dimitri 250
Triton (virus) 242
TrueCrypt 84
Trump, Donald 180, 182-183, 192, 196
TU Delft 43
Tuyll, Jaap van 164
TV5 Monde 175
Tweede Kamer 106, 174, 232, 237
Twitter 181
U., Etienne 139
UCN (Ultra Centrifuge Nederland) 55
Uijlenbroek, Jaap 43, 44
Ukrsotsbank 213
Unit 8200 120, 163
Unit 26165 (Fancy Bear/APT28) 215-216, 218
Unit 74455 (Fancy Bear/APT28) 215-216, 218, 221, 240
Universiteit van Tromsø 77
Universiteit Twente 77-78
Urktelecom 212
V., Johan 139
Vandermeersch, Peter 96
Vanhecke, Nikolas 115
Vasco 37, 41, 44
> Veld, Sophie in ’t 127
Verenigde Naties (VN) 63, 161, 241
Vergeer, Roland 60
Verhagen, Herna 246
Verlaan, Daniël 250
Verint 121
VISA 75
VNO-NCW
Vodafone 97, 110, 111, 112, 117, 121, 232, 237
Volksbevrijdingsleger, China 157
VPN-verbindingen 49-50, 75, 78, 82-83, 84-85, 88, 94, 120, 183, 193, 195, 202
Vries, René de 209-210
Vrije Universiteit Amsterdam 99
Wainwright, Rob 128
Webzilla 196, 197-198, 200, 201, 202, 203, 208
WhatsApp 95-96, 250
Wiegers, Paula 165
WikiLeaks 19, 75, 98-99, 182, 189, 243
Wikipedia 181
Wilders, Geert 63-64
Willem-Alexander, koning 171
Witte Huis 169, 187-188, 191
Wollaars, Jeroen 45
World Port Center 209
Worldstream 197
WPP Group 210-211
X-Factor, vs 75
XBT Holding 200, 201
Yahoo 169
YouTube 181
Zetter, Kim 176, 250
ZeuS (virus) 140, 142-144, 146-148
Ziggo 232
Zurich American 221
Zwieten, Lodewijk van 143