Complete Works of Plautus
Page 170
Paeg.
At te ílle, qui suprá nos habitat,
qui tibi male volt maleque faciet. non hi dicunt, verum ego.
Tox.
Age, circumfer mulsum, bibere da usque plenis cantharis.
iam diu fáctum est, postquam bibimus; nimis diu sicci sumus.
Dor.
Di faciant ut id bibatis quod vos numquam transeat.
Sag.
45 Nequeo, leno, quin tibi saltem staticulum, olim quem Hegea
faciebat. vide vero, si tibi satis placet.
Tox.
Me quoque volo
reddere, Diodorus quem olim faciebat in Ionia.
Dor.
Malum ego vobis dabo, ni abitis.
Sag.
Etiam muttis, impudens?
iam ego tibi, si me inritassis, Persam adducam denuo.
D.
50 iam taceo hercle Atque tu Persa es, qui me usque ádmutilavisti ad cutem.
T.
Tace, stulte: hic eius geminust frater.
D.
Hicinest?
T.
Ac geminissumus.
Dor.
Di deaeque et te et geminum fratrem excrucient.
Sag.
Qui te perdidit:
nám ego nil merui.
Dor.
At enim quod ille meruit, tibi id obsit volo.
Tox.
Agite sultis, hunc lúdificemus.
Lemn.
Nisi si dignust, non opust.
55 et me haud par est.
Tox.
Credo eo, quia non ínconciliavit, cúm te emo.
Lemn.
At tamen non — tamen —
Tox.
Cave ergo sis maló, et sequere me.
te mihí dicto audientem esse addecet, nam hercle absque me
foret et meo praesidio, hic faceret te prostibilem propediem.
sed ita pars libertinorum est: nisi patrono qui adversatust,
60 nec satis liber sibi videtur nec satis frugi nec sat honestus,
ní id effecit, ni ei male dixit, ni grato ingratus repertust.
Lemn.
Pol bene facta tua me hortantur, tuo ut imperio paream.
Tox.
Ego sum tibi patronus plane, qui huic pro te argentum dedi.
... gráphice hunc volo ludíficari.
Lemn.
Meo ego ín loco sedulo cúrabo.
Dor.
65 Certo ílli homines mihi néscio quid mali cónsulunt, quod faciánt.
Sag.
Heus vos.
Tox.
Quid aís?
Sag.
Hicin Dordalus ést leno, qui hic liberas virgines mércatur?
hicinést, qui fuit quondám fortis?
D.
Quae haec rés est? ei, colaphó me icit.
malum vóbis dabo.
Tox.
At tibi nós dedimus dabimúsque etiam.
Dor.
Ei, natis pérvellit.
Paeg.
Licet: iám diu saepe sunt éxpunctae.
Dor.
Loqueré tu etiam, frustúm pueri?
Lemn.
70 Patróne mi, i intro, amábo, ad cenam.
Dor.
Mea Ignávia, tu nunc me ínrides?
L.
Quíane te vocó, bene ut tíbi sit?
D.
Nólo mihi bene ésse.
L.
Ne sit.
Tox.
Quíd igitur? sescénti nummi quíd agunt, quas turbás danunt?
Dor.
Mále disperii, scíunt referre próbe inimico grátiam.
Tox.
75 Satis súmpsimus súpplici iam.
Dor.
Fateór, manus vobís do.
Tox.
Et póst dabis sub fúrcis.
Sag.
Abi íntro — in crucem.
Dor.
Án me hic parum éxercitum hísce
habént?
Tox.
Convenísse te Tóxilum me ...
spéctatores, bene valete. leno periit. plaudite.
POENULUS
CONTENTS
PROLOGVS
ACT I.
ACT II.
ACT III.
ACT IV.
ACT V.
PROLOGVS
Achillem Aristarchi mihi commentari lubet:
inde míhi principium capiam, ex ea tragoedia.
sileteque et tacete atque animum advortite,
audire iúbet vos imperator histricus,
5 bonoque ut animo sedeate in subselliis,
et qui esurientes et qui saturi venerint:
qui edistis, multo fecistis sapientius,
qui non edistis, saturi fite fabulis;
nam cui paratumst quod edit, nostra gratia
10 nimia est stultitia sessum impransum incedere.
exsurge, praeco, fac populo audientiam;
iam dudum exspecto, si tuom officium scias:
exerce vocem, quam per vivisque et † colis.
nam nisi clamabis, tacitum te obrepet fames.
15 age nunc reside, duplicem ut mercedem feras.
* * *
bonum factum esse, edicta ut servetis mea.
scortum exoletum ne quis in proscaenio
sedeat, neu lictor verbum aut virgae muttiant,
20 neu dissignator praeter os obambulet
neu sessum ducat, dum histrio in scaena siet.
diu quí domi otiosi dormierunt, decet
animo aequo nunc stent, vel dormire temperent.
servi ne obsideant, liberis ut sit locus,
25 vel aes pro capite dent; si id facere non queunt,
domum abeant, vitent ancipiti infortunio,
ne et hic varientur virgis et loris domi,
si minus curassint, quóm eri reveniant domum.
nutrices pueros infantis minutulos
30 domi ut procurent neu quae spectatum adferat,
ne et ipsae sitiant et pueri pereant fame
neve esurientes hic quasi haedi obvagiant.
matronae tacitae spectent, tacitae rideant,
canora hic voce sua tinnire temperent,
35 domum sermones fabulandi conferant,
ne et hic viris sint et domi molestiae.
quodque ad ludorum curatores attinet,
ne palma detur quoiquam artifici iniuria
neve ambitionis causa extrudantur foras,
40 quo deteriores anteponantur bonis.
et hoc quoque etiam, quod paene oblitus fui:
dum ludi fiunt, in popinam, pedisequi,
inruptionem facite; nunc dum occasio est,
nunc dum scriblitae aéstuant, occurrite.
45 haec quae imperata sunt pro imperio hístrico,
bonum hercle factum pro se quisque ut meminerit.
ad argumentum nunc vicissatim volo
remigrare, ut aeque mecum sitis gnarures.
eius núnc regiones, limites, confinia
50 determinabo: ei rei ego finitor factus sum.
sed nisi molestumst, nomen dare vobis volo
comoediai; sin odiost, dicam tamen,
siquidém licebit pér illos quibus est in manu.
Carchedonius vocatur haec comoedia,
55
* * *
latine Plautus patruus pultiphagonides.
nomen iam habetis. nunc rationes ceteras
accipite; nam argumentum hoc hic censebitur:
locus argumentost suom sibi proscaenium,
60 vos iuratores estis. quaeso, operam date.
Carthaginienses fratres patrueles duo
fuere, summo genere et summis ditiis;
eorum álter vivit, alter est emortuos.
propterea apud vos dico confidentius,
65 quia mihi pollictor dixit qui eum pollinxerat.
sed illí seni qui mortuost, ei filius,
unicus qui fuerat, ab divitiis a patre
puer séptuennis surripitur Carthagine,
&
nbsp; sexennio prius quidem quam moritur pater.
70 quoniam periisse sibi videt gnatum unicum,
conicitur ipse in morbum ex aegritudine:
facit illum heredem fratrem patruelem suom,
ipse abit ad Acheruntem sine viatico.
ille quí surripuit puerum Calydonem avehit,
75 vendit eum domino hic diviti quoidam seni,
cupienti liberorum, osori mulierum.
emit hospitalem is filium imprudens senex
puerum illum eumque adoptat sibi pro filio
eumque heredem fecit, quom ipse obiit diem.
80 is illíc adulescens habitat in illisce aedibus.
revertor rursus denuo Carthaginem:
si quid mandare voltis aut curarier,
argentum nisi qui dederit, nugas egerit;
verum qui dederit, magis maiores nugas egerit.
85 sed illi patruo húius, qui vivit senex,
Carthaginiensi duae fuere filiae,
altera quinquennis, altera quadrimula:
cum nutrice una periere a Magaribus.
eas quí surripuit, in Anactorium devehit,
90 vendit eas omnis, et nutricem et virgines,
praesenti argento hómini, si leno est homo,
quantum hominum terra sustinet sacerrumo.
vosmet nunc facite coniecturam ceterum,
quid id sit hominis, cui Lyco nomen siet.
95 is ex Anactorio, ubi prius habitaverat,
huc commigravit in Calydonem haú diu,
sui quaésti causa. is in illis habitat aedibus.
earum híc adulescens alteram efflictim perit,
suam síbi cognatam, imprudens, neque scit quae siet
100 neque eam umquam tetigit, ita eum leno macerat:
neque quicquam cúm ea fecit etiamnum stupri
neque duxit umquam, neque ille voluit mittere
quia amare cernit, tangere hominem volt bolo.
illam minorem in concubinatum sibi
105 volt emere miles quidam, qui illam deperit.
sed pater illarum Poenus, postquam eas perdidit,
mari terraque úsquequaque quaeritat.
ubi quamque in urbem ést ingressus, ilico
omnes meretrices, ubi quisque habitant, invenit;
110 dat aurum, ducit noctem, rogitat postibi
unde sít, quoiatis, captane an surrupta sit,
quo genere gnata, qui parentes fuerint.
ita docte atque astu filias quaerit suas.
et is omnis linguas scit, sed dissimulat sciens
115 se scire: Poenus plane est. quid verbis opust?
is heri huc in portum navi venit vesperi,
pater harunc; idem huic patruos adulescentulo est:
iamne hoc tenetis? si tenetis, ducite;
cave dírumpatis, quaeso, sinite transigi.
120 ehem, paéne oblitus sum relicuom dicere.
ille quí adoptavit hunc sibi pro filio,
is illi Poeno húius patruo hospes fuit.
is hodie huc veniet reperietque hic filias
et hunc sui fratris filium, ut quidem dídici ego.
125 ego ibo, ornabor; vos aequo animo noscite.
hic qui hodie veniet, reperiet suas filias
et hunc sui fratris filium. dehinc ceterum
valete, adeste. ibo, alius nunc fieri volo:
quod restat, restant alii qui faciant palam.
130 valete atque adiuvate, ut vos servet Salus.
ACT I.
Agorastocles
Saepe ego res multas tibi mandavi, Milphio,
dubias, egenas, inopiosas consili,
quas tu sapienter, docte et cordate et cate
mihi reddidisti ópiparas opera tua.
5 quibus pró bene factis fateor deberi tibi
et libertatem et multas grates gratias.
Milphio
Scitumst, per tempus si obviamst, verbum vetus.
nam tuae blanditiae mihi sunt, quod dici solet,
gerrae germanae, σαὶ δὲ κολλῦραι λύραι.
10 nunc mihi blandidicus es: heri in tergo meo
tris facile corios contrivisti bubulos.
Agor.
Amans per amorem si quid feci, Milphio,
ignoscere id te mi aequom est.
Mil.
Haud vidi magis.
em, nunc ego amore pereo. sine te verberem,
15 item ut tu mihi fecisti, ob nullam noxiam:
post id locorum tu mihi amanti ignoscito.
Agor.
Si tibi lubido est aut voluptati, sino:
suspende, vinci, verbera; auctor sum, sino.
Mil.
Si auctoritatem postea defugeris,
20 ubi dissolutus tu sies, ego pendeam.
Agor.
Egone istuc ausim facere, praesertim tibi?
quin si feriri video te, extemplo dolet.
Mil.
Mihi quidem hercle.
Ag.
Immo mihi.
Mil.
Istuc mavelim.
sed quid nunc tibi vis?
Agor.
Cur ego apud te mentiar?
25 amo immodeste.
Mil.
Meae istuc scapulae sentiunt.
Agor.
At ego hanc vicinam dico Adelphasium meam,
lenonis huius meretricem maiusculam.
Mil.
Iam pridem equidem istuc ex te audivi.
Agor.
Differor
cupidine eius. sed lenone istoc Lyco,
30 illius domino, non lutumst lutulentius.
Mil.
Vin tu illi nequam dare nunc?
Agor.
Cupio.
Mil.
Em me dato.
Agor.
Abi díerectus.
Mil.
Dic mihi vero serio:
vin dare malum illi?
Agor.
Cupio.
Mil.
Em, eundem me dato:
utrumque faxo habebit, et nequam et malum.
Agor.
35 Iocare.
Mil.
Vin tu illam hodie sine damno et dispendio
tuo túam libertam facere?
Agor.
Cupio, Milphio.
Mil.
Ego faciam ut facias. sunt tibi intus aurei
trecenti nummi Philippi?
Agor.
Sescenti quoque.
Mil.
Satis súnt trecenti.
Agor.
Quid iis facturu’s?
Mil.
Tace.
40 totum lenonem tibi cum tota familia
dabo hodie dono.
Agor.
Qui id facturu’s?
Mil.
Iam scies.
tuos Cóllybiscus nunc in urbest vilicus;
eum hic non novit leno. satin intellegis?
Agor.
Intellego hercle, sed quo evadas nescio.
Mil.
45 Non scis?
Agor.
Non hercle.
Mil.
At ego iam faxo scies.
ei dabitur aurum, ut ad lenonem deferat
dicatque se peregrinum esse, ex alio oppido:
se amare velle atque obsequí animo suo;
locum sibi velle liberum praeberier,
50 ubi nequam faciat clam, ne quis sit arbiter.
leno ad se accipiet auri cupidus ilico:
celabit hominem et aurum.
Agor.
Consilium placet.
Mil.
Rogato, servos veneritne ad eum tuos.
ille mé censebit quaeri: continuo tibi
55 negabit. quid tu dubitas, quin extempulo
dupli tibi auri et hominis fur leno siet?
neque id unde efficiat habet: ubi in ius venerit,
addicet praetor familiam totam tibi.
ita decipiemus fovea lenonem Lycum.
Agor.
60 Placet consilium.
Mil.
Immo etiam, ubi expolivero,
magis hoc tum demum dices: nunc etiam rudest.
Agor.
Ego in aedem Veneris eo, nisi quid vis, Milphio.
Aphrodisia hodie sunt.
Mil.
Scio.
Agor.
Oculos volo
meos délectare munditiis meretriciis.
Mil.
65 Hoc primum agamus quod consilium cepimus.
abeamus intro, ut Collybiscum vilicum
hanc perdoceamus ut ferat fallaciam.
Agor.
Quamquam Cupido in corde vorsatur, tamen
tibi auscultabo. —
Mil.
Faciam ut facto gaudeas.
70 inest amoris macula huic homini in pectore,
sine damno magno quae elui ne utiquam potest.
itaque hic scelestus est homo leno Lycus,
quoi iam infortuni intenta ballistast probe,
quam ego haud multo post mittam e ballistario.
75 sed Adelphasium eccam exit atque Anterastilis.
haec est prior, quae meum erum dementem facit.
sed evocabo. heus, i foras, Agorastocles,
si vis videre ludos iucundissimos.
Agorastocles
Quid istúc tumultist, Milphio?
Mil.
Em amores tuos,
80 si vis spectare.
Agor.
O multa tibi di dent bona,
quom hoc mi optulisti tam lepidum spectaculum.
Adelphasivm
Negóti sibí qui volét vim paráre,
navem et mulierem, haec duo comparato.
nam nullae magis res duae plus negoti
habent, forte si occeperis exornare,
5 neque umquam satis hae duae res ornantur
neque eis ulla ornandi satis satietas est.
atque haec, ut loquor, nunc domo docta dico.
nam nos usque ab aurora ad hoc quod diei est,
postquam aurora inluxit, numquam concessamus
10 ex industria ambae numquam concessamus
lavari aut fricari aut tergeri aut ornari,
poliri expoliri, pingi fingi; et una
binae singulis quae dataé nobis ancíllae,
eae nos lavando eluendo operam déderunt,
15 aggerúndaque aqua sunt viri duo defessi.
apage sis, negoti quantum in muliere una est.
sed vero duae, sat scio, maxumo uni
poplo cuilubet plus satis dare potis sunt,
quae noctes diesque omni in aetate semper
20 ornantur, lavantur, tergentur, poliuntur.
postremo modus muliebris nullust: numquam
lavando et fricando scimus facere finem.
nam quae lauta est nisi perculta est, meo quidem animo quasi inluta est.
Anterastilis
Mirór equidem, sóror, te istaec sic fabulari,
25 quae tam callida et docta sis et faceta.
nam quom sedulo munditer nos habemus,
vix aegreque amatorculos invenimus.
Ad.
Ita est. verum hoc unum tamen cogitato:
modus ómnibus rebús, soror, optimus est habitu.
30 nimia ómnia nimium éxhibent negóti hominibus éx se.