Complete Works of Horace (Illustrated) (Delphi Ancient Classics)

by Horace Quintus Horatius Flaccus

  illic omne malum vino cantuque levato,

  deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.’

  XIV

  Mollis inertia cur tantam diffuderit imis

  oblivionem sensibus,

  pocula Lethaeos ut si ducentia somnos

  arente fauce traxerim,

  candide Maecenas, occidis Saepe rogando:

  deus, deus nam me vetat

  inceptos, olim promissum carmen, iambos

  ad umbilicum adducere.

  non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo

  Anacreonta Teium,

  qui persaepe cava testudine flevit amorem

  non elaboratum ad pedem.

  ureris ipse miser: quodsi non pulcrior ignis

  accendit obsessam Ilion,

  gaude sorte tua; me libertina, nec uno

  contenta, Phryne macerat.

  XV

  Nox erat et caelo fulgebat Luna sereno

  inter minora sidera,

  cum tu, magnorum numen laesura deorum,

  in verba iurabas mea,

  artius atque hedera procera adstringitur ilex

  lentis adhaerens bracchiis;

  dum pecori lupus et nautis infestus Orion

  turbaret hibernum mare

  intonsosque agitaret Apollinis aura capillos,

  fore hunc amorem mutuom,

  o dolitura mea multum virtute Neaera:

  nam siquid in Flacco viri est,

  non feret adsiduas potiori te dare noctes

  et quaeret iratus parem

  nec semel offensi cedet constantia formae,

  si certus intrarit dolor.

  et tu, quicumque es felicior atque meo nunc

  superbus incedis malo,

  sis pecore et multa dives tellure licebit

  tibique Pactolus fluat

  nec te Pythagorae fallant arcana renati

  formaque vincas Nirea,

  heu heu, translatos alio maerebis amores,

  ast ego vicissim risero.

  XVI

  Altera iam teritur bellis civilibus aetas,

  suis et ipsa Roma viribus ruit.

  quam neque finitimi valuerunt perdere Marsi

  minacis aut Etrusca Porsenae manus,

  aemula nec virtus Capuae nec Spartacus acer

  novisque rebus infidelis Allobrox

  nec fera caerulea domuit Germania pube

  parentibusque abominatus Hannibal:

  inpia perdemus devoti sanguinis aetas

  ferisque rursus occupabitur solum:

  barbarus heu cineres insistet victor et Vrbem

  eques sonante verberabit ungula,

  quaeque carent ventis et solibus ossa Quirini,

  (nefas videre) dissipabit insolens.

  forte quid expediat communiter aut melior pars,

  malis carere quaeritis laboribus;

  nulla sit hac potior sententia: Phocaeorum

  velut profugit exsecrata civitas

  agros atque lares patrios habitandaque fana

  apris reliquit et rapacibus lupis,

  ire, pedes quocumque ferent, quocumque per undas

  Notus vocabit aut protervos Africus.

  sic placet? an melius quis habet suadere? Secunda

  ratem occupare quid moramur alite?

  sed iuremus in haec: ‘simul imis saxa renarint

  vadis levata, ne redire sit nefas;

  neu conversa domum pigeat dare lintea, quando

  Padus Matina laverit cacumina,

  in mare seu celsus procurrerit Appenninus

  novaque monstra iunxerit libidine

  mirus amor, iuvet ut tigris subsidere cervis,

  adulteretur et columba miluo,

  credula nec ravos timeant armenta leones

  ametque salsa levis hircus aequora.’

  haec et quae poterunt reditus abscindere dulcis

  eamus omnis exsecrata civitas

  aut pars indocili melior grege; mollis et exspes

  inominata perpremat cubilia.

  vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum,

  Etrusca praeter et volate litora.

  nos manet Oceanus circum vagus: arva beata

  petamus, arva divites et insulas,

  reddit ubi cererem tellus inarata quotannis

  et inputata floret usque vinea,

  germinat et numquam fallentis termes olivae

  suamque pulla ficus ornat arborem,

  mella cava manant ex ilice, montibus altis

  levis crepante lympha desilit pede.

  illic iniussae veniunt ad mulctra capellae

  refertque tenta grex amicus ubera

  nec vespertinus circumgemit ursus ovile

  nec intumescit alta viperis humus;

  pluraque felices mirabimur, ut neque largis

  aquosus Eurus arva radat imbribus,

  pinguia nec siccis urantur semina glaebis,

  utrumque rege temperante caelitum.

  non huc Argoo contendit remige pinus

  neque inpudica Colchis intulit pedem,

  non huc Sidonii torserunt cornua nautae,

  laboriosa nec cohors Vlixei.

  nulla nocent pecori contagia, nullius astri

  gregem aestuosa torret impotentia.

  Iuppiter illa piae secrevit litora genti,

  ut inquinavit aere tempus aureum,

  aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum

  piis secunda vate me datur fuga.

  XVII

  ‘Iam iam efficaci do manus scientiae,

  supplex et oro regna per Proserpinae,

  per et Dianae non movenda numina,

  per atque libros carminum valentium

  refixa caelo devocare sidera,

  Canidia: parce vocibus tandem sacris

  citumque retro solve, solve turbinem.

  movit nepotem Telephus Nereium,

  in quem superbus ordinarat agmina

  Mysorum et in quem tela acuta torserat.

  unxere matres Iliae additum feris

  alitibus atque canibus homicidam Hectorem,

  postquam relictis moenibus rex procidit

  heu pervicacis ad pedes Achillei.

  saetosa duris exuere pellibus

  laboriosi remiges Vlixei

  volente Circa membra; tunc mens et sonus

  relapsus atque notus in voltus honor.

  dedi satis superque poenarum tibi,

  amata nautis multum et institoribus.

  fugit iuventas et verecundus color

  reliquit ossa pelle amicta lurida,

  tuis capillus albus est odoribus,

  nullum a labore me reclinat otium;

  urget diem nox et dies noctem neque est

  levare tenta spiritu praecordia.

  ergo negatum vincor ut credam miser,

  Sabella pectus increpare carmina

  caputque Marsa dissilire nenia.

  quid amplius vis? o mare et terra, ardeo,

  quantum neque atro delibutus Hercules

  Nessi cruore nec Sicana fervida

  virens in Aetna flamma; tu, donec cinis

  iniuriosis aridus ventis ferar,

  cales venenis officina Colchicis.

  quae finis aut quod me manet stipendium?

  effare; iussas cum fide poenas luam,

  paratus expiare, seu poposceris

  centum iuvencos sive mendaci lyra

  voles sonare: ‘‘tu pudica, tu proba

  perambulabis astra sidus aureum.’’

  infamis Helenae Castor offensus vice

  fraterque magni Castoris, victi prece,

  adempta vati reddidere lumina:

  et tu, potes nam, solve me dementia,

  o nec paternis obsoleta sordibus

  neque in sepulcris pauperum prudens anus

  novendialis dissipare pulveres.

  tibi hospitale pectus et purae manus

  tuosque venter Pactumeius et tuo

  cruore rubros obstetrix pannos lavit,

  utcumque fortis exsilis puerpera.’

  ‘quid ob
seratis auribus fundis preces?

  non saxa nudis surdiora navitis

  Neptunus alto tundit hibernus salo.

  inultus ut tu riseris Cotytia

  volgata, sacrum liberi Cupidinis,

  et Esquilini pontifex venefici

  inpune ut Vrbem nomine inpleris meo?

  quid proderat ditasse Paelignas anus

  velociusve miscuisse toxicum?

  sed tardiora fata te votis manent:

  ingrata misero vita ducenda est in hoc,

  novis ut usque suppetas laboribus.

  optat quietem Pelopis infidi pater,

  egens benignae Tantalus semper dapis,

  optat Prometheus obligatus aliti,

  optat supremo collocare Sisyphus

  in monte saxum; sed vetant leges Iovis.

  voles modo altis desilire turribus,

  frustraque vincla gutturi innectes tuo

  modo ense pectus Norico recludere

  fastidiosa tristis aegrimonia.

  vectabor umeris tunc ego inimicis eques

  meaeque terra cedet insolentiae.

  an quae movere cereas imagines,

  ut ipse nosti curiosus, et polo

  deripere lunam vocibus possim meis,

  possim crematos excitare mortuos

  desiderique temperare pocula,

  plorem artis in te nil agentis exitus?’

  CARMINA

  CONTENTS

  Liber I

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  XXI

  XXII

  XXIII

  XXIV

  XXV

  XXVI

  XXVII

  XXVIII

  XXIX

  XXX

  XXXI

  XXXII

  XXXIII

  XXXIV

  XXXV

  XXXVI

  XXXVII

  XXXVIII

  Liber II

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  Liber III

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  XVI

  XVII

  XVIII

  XIX

  XX

  XXI

  XXII

  XXIII

  XXIV

  XXV

  XXVI

  XXVII

  XXVIII

  XXIX

  XXX

  Liber IV

  I

  II

  III

  IV

  V

  VI

  VII

  VIII

  IX

  X

  XI

  XII

  XIII

  XIV

  XV

  CARMEN SAECVLARE

  Liber I

  I

  Maecenas atauis edite regibus,

  o et praesidium et dulce decus meum,

  sunt quos curriculo puluerem Olympicum

  collegisse iuuat metaque feruidis

  euitata rotis palmaque nobilis 5

  terrarum dominos euehit ad deos;

  hunc, si mobilium turba Quiritium

  certat tergeminis tollere honoribus;

  illum, si proprio condidit horreo

  quicquid de Libycis uerritur areis. 10

  Gaudentem patrios findere sarculo

  agros Attalicis condicionibus

  numquam demoueas, ut trabe Cypria

  Myrtoum pauidus nauta secet mare.

  Luctantem Icariis fluctibus Africum 15

  mercator metuens otium et oppidi

  laudat rura sui; mox reficit rates

  quassas, indocilis pauperiem pati.

  Est qui nec ueteris pocula Massici

  nec partem solido demere de die 20

  spernit, nunc uiridi membra sub arbuto

  stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.

  Multos castra iuuant et lituo tubae

  permixtus sonitus bellaque matribus

  detestata. Manet sub Ioue frigido 25

  uenator tenerae coniugis inmemor,

  seu uisa est catulis cerua fidelibus,

  seu rupit teretis Marsus aper plagas.

  Me doctarum hederae praemia frontium

  dis miscent superis, me gelidum nemus 30

  Nympharumque leues cum Satyris chori

  secernunt populo, si neque tibias

  Euterpe cohibet nec Polyhymnia

  Lesboum refugit tendere barbiton.

  Quod si me lyricis uatibus inseres, 35

  sublimi feriam sidera uertice.

  II

  Iam satis terris niuis atque dirae

  grandinis misit Pater et rubente

  dextera sacras iaculatus arces

  terruit Vrbem,

  terruit gentis, graue ne rediret 5

  saeculum Pyrrhae noua monstra questae,

  omne cum Proteus pecus egit altos

  uisere montis,

  piscium et summa genus haesit ulmo,

  nota quae sedes fuerat columbis, 10

  et superiecto pauidae natarunt

  aequore dammae.

  Vidimus flauom Tiberim retortis

  litore Etrusco uiolenter undis

  ire deiectum monumenta regis 15

  templaque Vestae,

  Iliae dum se nimium querenti

  iactat ultorem, uagus et sinistra

  labitur ripa Ioue non probante

  uxorius amnis. 20

  Audiet ciuis acuisse ferrum,

  quo graues Persae melius perirent,

  audiet pugnas uitio parentum

  rara iuuentus.

  Quem uocet diuum populus ruentis 25

  imperi rebus? Prece qua fatigent

  uirgines sanctae minus audientem

  carmina Vestam?

  Cui dabit partis scelus expiandi

  Iuppiter? Tandem uenias precamur, 30

  nube candentis umeros amictus,

  augur Apollo,

  siue tu mauis, Erycina ridens,

  quam Iocus circumuolat et Cupido,

  siue neglectum genus et nepotes 35

  respicis, auctor,

  heu nimis longo satiate ludo,

  quem iuuat clamor galeaeque leues,

  acer et Mauri peditis cruentum

  uoltus in hostem, 40

  siue mutata iuuenem figura

  ales in terris imitaris, almae

  filius Maiae, patiens uocari

  Caesaris ultor.

  Serus in caelum redeas diuque 45

  laetus intersis populo Quirini,

  neue te nostris vitiis iniquum

  ocior aura

  tollat; hic magnos potius triumphos,

  hic ames dici pater atque princeps, 50

  neu sinas Medos equitare inultos

  te duce, Caesar.

  III

  Sic te diua potens Cypri,

  sic fratres Helenae, lucida sidera,

  uentorumque regat pater

  obstrictis aliis praeter Iapyga,

  nauis, quae tibi creditum 5

  debes Vergilium; finibus Atticis

  reddas incolumem precor

/>   et serues animae dimidium meae.

  Illi robur et aes triplex

  circa pectus erat, qui fragilem truci 10

  commisit pelago ratem

  primus, nec timuit praecipitem Africum

  decertantem Aquilonibus

  nec tristis Hyadas nec rabiem Noti,

  quo non arbiter Hadriae 15

  maior, tollere seu ponere uolt freta.

  Quem mortis timuit gradum

  qui siccis oculis monstra natantia,

  qui uidit mare turbidum et

  infamis scopulos Acroceraunia? 20

  Nequicquam deus abscidit

  prudens Oceano dissociabili

  terras, si tamen impiae

  non tangenda rates transiliunt uada.

  Audax omnia perpeti 25

  gens humana ruit per uetitum nefas;

  audax Iapeti genus

  ignem fraude mala gentibus intulit;

  post ignem aetheria domo

  subductum macies et noua febrium 30

  terris incubuit cohors

  semotique prius tarda necessitas

  leti corripuit gradum.

  Expertus uacuum Daedalus aera

  pennis non homini datis; 35

  perrupit Acheronta Herculeus labor.

  Nil mortalibus ardui est;

  caelum ipsum petimus stultitia neque

  per nostrum patimur scelus

  iracunda Iouem ponere fulmina. 40

  IV

  Soluitur acris hiems grata uice ueris et Fauoni

  trahuntque siccas machinae carinas,

  ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni

  nec prata canis albicant pruinis.

  Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna 5

  iunctaeque Nymphis Gratiae decentes

  alterno terram quatiunt pede, dum grauis Cyclopum

  Volcanus ardens uisit officinas.

  Nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrto

  aut flore, terrae quem ferunt solutae; 10

  nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,

  seu poscat agna siue malit haedo.

  Pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas

  regumque turris. O beate Sesti,

  uitae summa breuis spem nos uetat inchoare longam. 15

  Iam te premet nox fabulaeque Manes

  et domus exilis Plutonia, quo simul mearis,

  nec regna uini sortiere talis

  nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentus

  nunc omnis et mox uirgines tepebunt. 20

  V

  Quis multa gracilis te puer in rosa

  perfusus liquidis urget odoribus

  grato, Pyrrha, sub antro?

  cui flauam religas comam,