Latin Verse Satire

by Miller, Paul Allen

  Aeacus, unde alius furtivae devehat aurum 10

  pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos,

  Frontonis platani convolsaque marmora clamant

  semper et adsiduo ruptae lectore columnae.

  expectes eadem a summo minimoque poeta.

  et nos ergo manum ferulae subduximus, et nos 15

  consilium dedimus Sullae, ‘privatus ut altum

  dormiret.’ stulta est clementia, cum tot ubique

  vatibus occurras, periturae parcere chartae.

  cur tamen hoc potius libeat decurrere campo,

  per quem magnus equos Auruncae flexit alumnus, 20

  si vacat ac placidi rationem admittitis, edam.

  cum tener uxorem ducat spado, Mevia Tuscum

  figat aprum et nuda teneat venabula mamma,

  patricios omnis opibus cum provocet unus

  quo tondente gravis iuveni mihi barba sonabat, 25

  cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi

  Crispinus Tyrias umero revocante lacernas

  ventilet aestivum digitis sudantibus aurum

  nec sufferre queat maioris pondera gemmae,

  difficile est saturam non scribere. nam quis iniquae 30

  tam patiens urbis, tam ferreus, ut teneat se,

  causidici nova cum veniat lectica Mathonis

  plena ipso, post hunc magni delator amici

  et cito rapturus de nobilitate comesa

  quod superest, quem Massa timet, quem munere palpat 35

  Carus et a trepido Thymele summissa Latino;

  cum te summoveant qui testamenta merentur

  noctibus, in caelum quos evehit optima summi

  nunc via processus, vetulae vesica beatae?

  unciolam Proculeius habet, sed Gillo deuncem, 40

  partes quisque suas ad mensuram inguinis heres.

  accipiat sane mercedem sanguinis et sic

  palleat ut nudis pressit qui calcibus anguem

  aut Lugudunensem rhetor dicturus ad aram.

  quid referam quanta siccum iecur ardeat ira, 45

  cum populum gregibus comitum premit hic spoliator

  pupilli prostantis et hic damnatus inani

  iudicio? quid enim salvis infamia nummis?

  exul ab octava Marius bibit et fruitur dis

  iratis, at tu victrix, provincia, ploras. 50

  haec ego non credam Venusina digna lucerna?

  haec ego non agitem? sed quid magis? Heracleas

  aut Diomedeas aut mugitum labyrinthi

  et mare percussum puero fabrumque volantem,

  cum leno accipiat moechi bona, si capiendi 55

  ius nullum uxori, doctus spectare lacunar,

  doctus et ad calicem vigilanti stertere naso;

  cum fas esse putet curam sperare cohortis

  qui bona donavit praesepibus et caret omni

  maiorum censu, dum pervolat axe citato 60

  Flaminiam puer Automedon? nam lora tenebat

  ipse, lacernatae cum se iactaret amicae.

  nonne libet medio ceras inplere capaces

  quadrivio, cum iam sexta cervice feratur

  hinc atque inde patens ac nuda paene cathedra 65

  et multum referens de Maecenate supino

  signator falsi, qui se lautum atque beatum

  exiguis tabulis et gemma fecerit uda?

  occurrit matrona potens, quae molle Calenum

  porrectura viro miscet sitiente rubetam 70

  instituitque rudes melior Lucusta propinquas

  per famam et populum nigros efferre maritos.

  aude aliquid brevibus Gyaris et carcere dignum,

  si vis esse aliquid. probitas laudatur et alget;

  criminibus debent hortos, praetoria, mensas, 75

  argentum vetus et stantem extra pocula caprum.

  quem patitur dormire nurus corruptor avarae,

  quem sponsae turpes et praetextatus adulter?

  si natura negat, facit indignatio versum

  qualemcumque potest, quales ego vel Cluvienus. 80

  ex quo Deucalion nimbis tollentibus aequor

  navigio montem ascendit sortesque poposcit

  paulatimque anima calverunt mollia saxa

  et maribus nudas ostendit Pyrrha puellas,

  quidquid agunt homines, votum, timor, ira, voluptas, 85

  gaudia, discursus, nostri farrago libelli est.

  et quando uberior vitiorum copia? quando

  maior avaritiae patuit sinus? alea quando

  hos animos? neque enim loculis comitantibus itur

  ad casum tabulae, posita sed luditur arca. 90

  proelia quanta illic dispensatore videbis

  armigero! simplexne furor sestertia centum

  perdere et horrenti tunicam non reddere servo?

  quis totidem erexit villas, quis fercula septem

  secreto cenavit avus? nunc sportula primo 95

  limine parva sedet turbae rapienda togatae.

  ille tamen faciem prius inspicit et trepidat ne

  suppositus venias ac falso nomine poscas:

  agnitus accipies. iubet a praecone vocari

  ipsos Troiugenas, nam vexant limen et ipsi 100

  nobiscum. ‘da praetori, da deinde tribuno.’

  sed libertinus prior est. ‘prior’ inquit ‘ego adsum.

  cur timeam dubitemve locum defendere, quamvis

  natus ad Euphraten, molles quod in aure fenestrae

  arguerint, licet ipse negem? sed quinque tabernae 105

  quadringenta parant. quid confert purpura maior

  optandum, si Laurenti custodit in agro

  conductas Corvinus ovis, ego possideo plus

  Pallante et Licinis?’ expectent ergo tribuni,

  vincant divitiae, sacro ne cedat honori 110

  nuper in hanc urbem pedibus qui venerat albis,

  quandoquidem inter nos sanctissima divitiarum

  maiestas, etsi funesta Pecunia templo

  nondum habitat, nullas nummorum ereximus aras,

  ut colitur Pax atque Fides, Victoria, Virtus 115

  quaeque salutato crepitat Concordia nido.

  sed cum summus honor finito conputet anno,

  sportula quid referat, quantum rationibus addat,

  quid facient comites quibus hinc toga, calceus hinc est

  et panis fumusque domi? densissima centum 120

  quadrantes lectica petit, sequiturque maritum

  languida vel praegnas et circumducitur uxor.

  hic petit absenti nota iam callidus arte

  ostendens vacuam et clausam pro coniuge sellam.

  ‘Galla mea est’ inquit, ‘citius dimitte. moraris? 125

  profer, Galla, caput. noli vexare, quiescet.’

  ipse dies pulchro distinguitur ordine rerum:

  sportula, deinde forum iurisque peritus Apollo

  atque triumphales, inter quas ausus habere

  nescio quis titulos Aegyptius atque Arabarches, 130

  cuius ad effigiem non tantum meiere fas est.

  vestibulis abeunt veteres lassique clientes

  votaque deponunt, quamquam longissima cenae

  spes homini; caulis miseris atque ignis emendus.

  optima silvarum interea pelagique vorabit 135

  rex horum vacuisque toris tantum ipse iacebit.

  nam de tot pulchris et latis orbibus et tam

  antiquis una comedunt patrimonia mensa.

  nullus iam parasitus erit. sed quis ferat istas

  luxuriae sordes? quanta est gula quae sibi totos 140

  ponit apros, animal propter convivia natum!

  poena tamen praesens, cum tu deponis amictus

  turgidus et crudum pavonem in balnea portas.

  hinc subitae mortes atque intestata senectus.

  it nova nec tristis per cunctas fabula cenas; 145

  ducitur iratis plaudendum funus amicis.

  nil erit ulterius quod nostris moribus addat

  posteritas, eadem facient cupientque minores,

  omne in praecipiti vitium stetit. utere
velis,

  totos pande sinus. dices hic forsitan ‘unde 150

  ingenium par materiae? unde illa priorum

  scribendi quodcumque animo flagrante liberet

  simplicitas? “cuius non audeo dicere nomen?

  quid refert dictis ignoscat Mucius an non?”

  pone Tigillinum, taeda lucebis in illa 155

  qua stantes ardent qui fixo gutture fumant,

  et latum media sulcum deducis harena.’

  qui dedit ergo tribus patruis aconita, vehatur

  pensilibus plumis atque illinc despiciat nos?

  ‘cum veniet contra, digito compesce labellum: 160

  accusator erit qui verbum dixerit “hic est.”

  securus licet Aenean Rutulumque ferocem

  committas, nulli gravis est percussus Achilles

  aut multum quaesitus Hylas urnamque secutus:

  ense velut stricto quotiens Lucilius ardens 165

  infremuit, rubet auditor cui frigida mens est

  criminibus, tacita sudant praecordia culpa.

  inde ira et lacrimae. tecum prius ergo voluta

  haec animo ante tubas: galeatum sero duelli

  paenitet.’ experiar quid concedatur in illos 170

  quorum Flaminia tegitur cinis atque Latina.

  3

  Quamvis digressu veteris confusus amici

  laudo tamen, vacuis quod sedem figere Cumis

  destinet atque unum civem donare Sibyllae.

  ianua Baiarum est et gratum litus amoeni

  secessus. ego vel Prochytam praepono Suburae; 5

  nam quid tam miserum, tam solum vidimus, ut non

  deterius credas horrere incendia, lapsus

  tectorum adsiduos ac mille pericula saevae

  urbis et Augusto recitantes mense poetas?

  sed dum tota domus raeda componitur una, 10

  substitit ad veteres arcus madidamque Capenam.

  hic, ubi nocturnae Numa constituebat amicae

  (nunc sacri fontis nemus et delubra locantur

  Iudaeis, quorum cophinus fenumque supellex;

  omnis enim populo mercedem pendere iussa est 15

  arbor et eiectis mendicat silva Camenis),

  in vallem Egeriae descendimus et speluncas

  dissimiles veris. quanto praesentius esset

  numen aquis, viridi si margine cluderet undas

  herba nec ingenuum violarent marmora tofum. 20

  hic tunc Vmbricius ‘quando artibus’ inquit ‘honestis

  nullus in urbe locus, nulla emolumenta laborum,

  res hodie minor est here quam fuit atque eadem cras

  deteret exiguis aliquid, proponimus illuc

  ire, fatigatas ubi Daedalus exuit alas, 25

  dum nova canities, dum prima et recta senectus,

  dum superest Lachesi quod torqueat et pedibus me

  porto meis nullo dextram subeunte bacillo.

  cedamus patria. vivant Artorius istic

  et Catulus, maneant qui nigrum in candida vertunt, 30

  quis facile est aedem conducere, flumina, portus,

  siccandam eluviem, portandum ad busta cadaver,

  et praebere caput domina venale sub hasta.

  quondam hi cornicines et municipalis harenae

  perpetui comites notaeque per oppida buccae 35

  munera nunc edunt et, verso pollice vulgus

  cum iubet, occidunt populariter; inde reversi

  conducunt foricas, et cur non omnia? cum sint

  quales ex humili magna ad fastigia rerum

  extollit quotiens voluit Fortuna iocari. 40

  quid Romae faciam? mentiri nescio; librum,

  si malus est, nequeo laudare et poscere; motus

  astrorum ignoro; funus promittere patris

  nec volo nec possum; ranarum viscera numquam

  inspexi; ferre ad nuptam quae mittit adulter, 45

  quae mandat, norunt alii; me nemo ministro

  fur erit, atque ideo nulli comes exeo tamquam

  mancus et extinctae corpus non utile dextrae.

  quis nunc diligitur nisi conscius et cui fervens

  aestuat occultis animus semperque tacendis? 50

  nil tibi se debere putat, nil conferet umquam,

  participem qui te secreti fecit honesti.

  carus erit Verri qui Verrem tempore quo vult

  accusare potest. tanti tibi non sit opaci

  omnis harena Tagi quodque in mare volvitur aurum, 55

  ut somno careas ponendaque praemia sumas

  tristis et a magno semper timearis amico.

  quae nunc divitibus gens acceptissima nostris

  et quos praecipve fugiam, properabo fateri,

  nec pudor obstabit. non possum ferre, Quirites, 60

  Graecam urbem. quamvis quota portio faecis Achaei?

  iam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes

  et linguam et mores et cum tibicine chordas

  obliquas nec non gentilia tympana secum

  vexit et ad circum iussas prostare puellas. 65

  ite, quibus grata est picta lupa barbara mitra.

  rusticus ille tuus sumit trechedipna, Quirine,

  et ceromatico fert niceteria collo.

  hic alta Sicyone, ast hic Amydone relicta,

  hic Andro, ille Samo, hic Trallibus aut Alabandis, 70

  Esquilias dictumque petunt a vimine collem,

  viscera magnarum domuum dominique futuri.

  ingenium velox, audacia perdita, sermo

  promptus et Isaeo torrentior. ede quid illum

  esse putes. quemvis hominem secum attulit ad nos: 75

  grammaticus, rhetor, geometres, pictor, aliptes,

  augur, schoenobates, medicus, magus, omnia novit

  Graeculus esuriens: in caelum iusseris ibit.

  in summa non Maurus erat neque Sarmata nec Thrax

  qui sumpsit pinnas, mediis sed natus Athenis. 80

  horum ego non fugiam conchylia? me prior ille

  signabit fultusque toro meliore recumbet,

  advectus Romam quo pruna et cottana vento?

  usque adeo nihil est quod nostra infantia caelum

  hausit Aventini baca nutrita Sabina? 85

  quid quod adulandi gens prudentissima laudat

  sermonem indocti, faciem deformis amici,

  et longum invalidi collum cervicibus aequat

  Herculis Antaeum procul a tellure tenentis,

  miratur vocem angustam, qua deterius nec 90

  ille sonat quo mordetur gallina marito?

  haec eadem licet et nobis laudare, sed illis

  creditur. an melior cum Thaida sustinet aut cum

  uxorem comoedus agit vel Dorida nullo

  cultam palliolo? mulier nempe ipsa videtur, 95

  non persona, loqui: vacua et plana omnia dicas

  infra ventriculum et tenui distantia rima.

  nec tamen Antiochus nec erit mirabilis illic

  aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo:

  natio comoeda est. rides, maiore cachinno 100

  concutitur; flet, si lacrimas conspexit amici,

  nec dolet; igniculum brumae si tempore poscas,

  accipit endromidem; si dixeris “aestuo,” sudat.

  non sumus ergo pares: melior, qui semper et omni

  nocte dieque potest aliena sumere vultum 105

  a facie, iactare manus laudare paratus,

  si bene ructavit, si rectum minxit amicus,

  si trulla inverso crepitum dedit aurea fundo.

  praeterea sanctum nihil †aut† ab inguine tutum,

  non matrona laris, non filia virgo, nec ipse 110

  sponsus levis adhuc, non filius ante pudicus.

  horum si nihil est, aviam resupinat amici.

  [scire volunt secreta domus atque inde timeri.]

  et quoniam coepit Graecorum mentio, transi

  gymnasia atque audi facinus maioris abollae. 115

  Stoicus occidit Baream delator amicum

  discipulumque senex ripa nutritus in illa

  ad qua
m Gorgonei delapsa est pinna caballi.

  non est Romano cuiquam locus hic, ubi regnat

  Protogenes aliquis vel Diphilus aut Hermarchus, 120

  qui gentis vitio numquam partitur amicum,

  solus habet. nam cum facilem stillavit in aurem

  exiguum de naturae patriaeque veneno,

  limine summoveor, perierunt tempora longi

  servitii; nusquam minor est iactura clientis. 125

  quod porro officium, ne nobis blandiar, aut quod

  pauperis hic meritum, si curet nocte togatus

  currere, cum praetor lictorem inpellat et ire

  praecipitem iubeat dudum vigilantibus orbis,

  ne prior Albinam et Modiam collega salutet? 130

  divitis hic servo cludit latus ingenuorum

  filius; alter enim quantum in legione tribuni

  accipiunt donat Calvinae vel Catienae,

  ut semel aut iterum super illam palpitet; at tu,

  cum tibi vestiti facies scorti placet, haeres 135

  et dubitas alta Chionen deducere sella.

  da testem Romae tam sanctum quam fuit hospes

  numinis Idaei, procedat vel Numa vel qui

  servavit trepidam flagranti ex aede Minervam:

  protinus ad censum, de moribus ultima fiet 140

  quaestio. “quot pascit servos? quot possidet agri

  iugera? quam multa magnaque paropside cenat?”

  quantum quisque sua nummorum servat in arca,

  tantum habet et fidei. iures licet et Samothracum

  et nostrorum aras, contemnere fulmina pauper 145

  creditur atque deos dis ignoscentibus ipsis.

  quid quod materiam praebet causasque iocorum

  omnibus hic idem, si foeda et scissa lacerna,

  si toga sordidula est et rupta calceus alter

  pelle patet, vel si consuto volnere crassum 150

  atque recens linum ostendit non una cicatrix?

  nil habet infelix paupertas durius in se

  quam quod ridiculos homines facit. “exeat” inquit,

  “si pudor est, et de pulvino surgat equestri,

  cuius res legi non sufficit, et sedeant hic 155

  lenonum pueri quocumque ex fornice nati,

  hic plaudat nitidus praeconis filius inter

  pinnirapi cultos iuvenes iuvenesque lanistae.”

  sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni.

  quis gener hic placuit censu minor atque puellae 160

  sarcinulis inpar? quis pauper scribitur heres?

  quando in consilio est aedilibus? agmine facto

  debuerant olim tenues migrasse Quirites.

  haut facile emergunt quorum virtutibus obstat

  res angusta domi, sed Romae durior illis 165

  conatus: magno hospitium miserabile, magno

  servorum ventres, et frugi cenula magno.

  fictilibus cenare pudet, quod turpe negabis