Niorstigningar Saga
Page 26
Þa31 svaraþe annarr.32 Enoch heì´ti ec enn33 ec34 var meþ35 Guþs orþi36 hingat
førþr37 enn sa er38 mer fylger39 heiter Helyas er40 Thesbites41 er42 callaþr43. Hann
var hingat ekinn i ell⟨dl⟩igre kerro44 oc45 hofum við46 enn47 ecki48 daet.49 Við50
scolom her51 hirðer52 ⟨vera⟩53 54 til þess unz55 Antichristus er56 uppi.57 Enn þa58
munom59 viþ60 ðanga⟨t⟩61 coma62 63 oc64 beriaz a mot65 honom66 meþ67 Guþs
iarteinom oc tacnom.68 Hann69 mon ocr lata vega70 ⟨i⟩ Iorsalaborg.71 Enn72 eptir
III daga73 oc halfan fiorþa74 verþom viþ meþ scyiom75 ⟨i annat sinn⟩76
uppnumner.77
1 Guþ] ante Guþ add. Enn B iterum incipit C Drottinn Várr C Drottinn D post Drottinn add.
sídan D 2 Michael] Mic⸌h⸍aeli B Michaele C 3 archangelo] engli B hofudengli C D 4 ⟨fylgia⟩] conieci secuti sunt T 5 at ⟨fylgia⟩ Adam ⟨ok⟩] om. B 6 ꜵllu] alla B 7 ⟨ok ꜵllu helgum⟩]
conieci et omnes sancti T 8 hans emendavi hann 9 at ⟨fylgia⟩ Adam ⟨ok ꜵllu helgum⟩ hans]
om. D 10 ante leide add. hann D 11 ⟨alla⟩] conieci omnes T om. C 12 paradisum] paradisar B paradísu D 13 ⟨hina føgnuþ⟩ conieci in gloria eternam T hína fornu C om. D 14 ante Þa add. rubricam Her segir fra Enok ok þeim Helias ok sem þeir komu þar C 15 runno] komu D
16 II] tveir D 17 þa] ante þa add. Enn B D þeir C 18 spamenn] þa C 19 ante veri add.
þeir B D 20 er] þvi D 21 þið] it B 22 daudir] dáit B 23 verit] om. B 24 ⟨er þið hafit eigi daudir verit meþ oss i helviti helldr⟩] conieci uos qui nobiscum in inferis mortui nondum fuistis T 25 eroþ ⟨þið⟩] conieci estis T 26 nu] om. B 27 til þegar] om. D 28 post licamliger add. comnir B 29 paradiso] paradisum B 30 er þið hafit … / … i paradiso] cf. Gen. 5:18 et
Heb. 11:5 31 Þa] om. D 32 post annar add. þeira B C 33 enn] om. B C oc D 34 ec] om. D
Texts 151
35 meþ] viþ C 36 orþi] orþi D 37 førþr] leiddr B uppnuminn post uppnuminn add. oc sendr oc fæddr D 38 post mer add. med C D 39 fylger] er C fer D 40 er] oc C 41 Thesbites] Tespites B
42 er] var B om. C heiter D 43 callaþr] om. D 44 Helyas … / … i ell⟨dl⟩igre kerro] cf. IV
Reg. 2:11 45 oc] om. C enn D 46 við] ver D 47 enn] om. B einn veg D 48 ekki] om. B D
49 daet] dauþa bergt B C dauda tekid D 50 ante við add. þvi D 51 her] om. B post her add. enn C
52 hirðer] om. B vardveittir C D 53 ⟨vera⟩] lifa B 54 Við scolom her hirðer ⟨vera⟩] conieci reseruati sumus T 55 unz] er C D 56 er] verdr D 57 uppi] borinn C post uppi add. viskur D
58 Enn þa] om. B Þvi ad D 59 munom] skulum B C fỏrum D 60 viþ] om. B 61 ðanga⟨t⟩] i heiminn C þa D 62 coma] fara nidr C post fara add. til ydrar D 63 en þa munom viþ ðanga⟨t⟩
coma] om. B 64 oc ] at D 65 a mot] viþ B C D 66 honom] hann B C D 67 meþ] at D 68 iarteinom oc tacnom] fyrirætlan D 69 Hann] Gud D ante hann add. Enn C D 70 vega] vegna D
ante vega add. verda fyrer hỏnum D 71 Iorsalaborg] Ierusalem B D 72 En] Oc D 73 post daga add. lidna C 74 oc halfan fiorþa] om. D 75 post scyiom add. frá mỏnnum D 76 ⟨i annat sinn⟩]
conieci iterum T om. C D 77 post uppnumer add. fra mỏnnum D
XXVI55vLc. 23:42Lc. 23:43
Þat var1 þa2 er þeir3 Enoch oc Elyas rødosc4 slict5 við6 oc7 Guþs helgir8 at9 þar10
com at gangande ⟨einn⟩11 maþr12 allosęlligr13 sa14 hafði15 crossmarc16 a herþom
ser.17 ⟨Þa18 er19 Guþs helgir sa þenna mann⟩20 þeir21 spurþo22 23 hverr hann24
væri.25 ⟨Oss synisc sem26 þu muner27 illvirke28 veret hava29 eþa hvi genger at30
þu bersc31 crossmark⟩.32 33 Hann34 svaraþi.35 Ec36 var illvirke37 oc geyrþa ec38
hotvitna39 illt a iorþo.40 Enn41 Gyþingar42 crossfesto43 mic44 meþ Cristi.45 Enn
þat var46 þa47 er ec sa undr þau er urþu48 at49 ec þotomc vita50 at Cristr51 myndi
vera52 Scapare allrar scepno.53 Toc54 ec af þvi55 at56 biþia57 58 ⟨hann⟩ mer59 mis-
Lc. 23:42
cunnar [55v] oc męlta60 ec sva.61 Minnztu mín 62 Drottinn er 63 þu cømr i riki þitt.
55v
Lc. 23:43
Hann64 toc vel male mino þa65 þegar66 oc67 męlti68 sva.69 Vist 70 segi ec þer 71 i dag
verþr þu 72 meþ mer i paradiso. Þa gaf hann mer þetta crossmarc73 oc męlti.74 Ef
angelus75 sa er vørþr76 er paradisar77 bannar þer inngøngo78 þa syndo79 honom
crossmarc ⟨þetta⟩80 oc81 seg82 honom þat83 at Iesus Christus sa er84 nu85 86 er87
crossfestr88 hafe89 ⟨þic⟩ þangat90 sent.91 92 Nu gørða ec sva93 at94 95 ec męlta96
viþ97 ⟨englenn⟩ paradisar vorþ98 99 100 sem mer var boþet.101 Hann102 lauc þegar103
upp fyrer104 mer105 paradisar hliþ106 oc leidde mic inn107 til hegri handar108 oc
męlti.109 Her scolom110 biþa litla111 stund þviat Adam faþer allz manncyns112
man hingat113 coma bratt114 meþ børnom sinom ⟨helgom115 oc⟩ rettlatum116 117
Crisz Drottens118 in⟨s⟩ crossfesta.119 120 Þa121 er høfuðfeþr122 oc123 spamenn hey-
rðo þetta er illvirkenn124 sagði125 126 þa127 toco aller128 senn129 at męla.130 Lofaþr
ser131 þu Almattegr Guþ132 er sva miscunnsamr ert at ðu veitter overþum133 ⟨ey-
lifa sælu um allar alldir. Amen⟩.134
1 þat var] om. B C D 2 þa] oc C enn D 3 þeir] om. D 4 rødosc] redo B taladu C ræddu D
5 slict] þetta C D 6 við] umb B C um D 7 oc] om. B D 8 helgir] helga B post helga add.
menn C fólk D 9 at] om. B þá D 10 þar] þa B 11 ⟨einn⟩] om. B 12 ⟨einn⟩ maþr] conieci alius
152 Niðrstigningar saga
uir T 13 allosęlligr] otirligr B 14 sa] hann D 15 sa hafði] hafandi C 16 crossmarc] cross B
17 ser] om. B 18 Þa] om. D 19 er] om. B enn D 20 ⟨sa þenna mann⟩] om. B D 21 þeir] þa B
C om. D 22 post Guþs helgir add menn D 23 ⟨Þa er Guþs helgir sa þenna mann⟩ þeir spurþo]
conieci Uidentes autem sancti omnes dixerunt ad eum T 24 hann] sa B þenna mann C 25 hverr hann væri] ad nafne D 26 sem] om. B 27 muner] om. B 28 illvirke] odygligr B 29 veret hava] om. B 30 at] er B 31 bersc] ber B 32 crossmark] cross B post cross add. a herþom B
33 ⟨Oss synisc sem þu muner illvirke veret hava eþa hvi genger at þu bersc crossmark⟩] conieci
Uidentes autem sancti omnes dixerunt ad eum. Quis es tu anime quia uisio tua latronis est? T om. D
34 ante hann add. Enn D 35 svaraþi] sagde D 36 ante Ec add. segir ek ydr at C post ec add.
heite Dismas enn eg sege ydr satt ad D 37 illvirke] þiofr B 38 ec] om. C 39 hotvitna] mart B D ante mart add. mikid oc D 40 a iorþo] om. D 41 Enn] oc var fyrir þad D 42 Gyþingar]
om. D 43 crossfesto] crossfestr D 44 mic] om. D 45 Cristi] Iesu B C D 46 þat var] om. B
þa vid þat C om. D 47 þa] þat C om. D 48 urþi] foramen in cod. B gerþuz B C D 49 at] þa B D 50 vita] scilia B 51 Cristr] Iesu B C D 52 vera] om. D 53 post scepno add. svo oc ad hann munde vera lausnare oc grædare alls mannkyns oc heims oc D 54 Toc] om. B 55 af þvi]
þa C D 56 at] om. B 57 biþia post biþia add. hann C D 58 Toc ec af þvi at biþia] baþ ec B
59 biþia ⟨hann⟩ mer] conieci deprecatus sum eum T 60 męlta] foramen in cod. B 61 sva] þetta B
62 minnztu mín] miskunna þu mer C 63 er] om. D ante er add. þa C D 64 ante hann add. Enn C
65 ante þa add. oc C 66 þa þegar] om. B D 67 oc] om. D 68 post męlte add. vid mik C 69 sva]
om. B C 70 Vist] Sat B 71 post þer add. ad D 72 verþr þu] skaltu C D post skaltu add. vera D
73 cross] om. B 74 oc męlti] post męlti add. sva B om. C 75 angelus] engill C D 76 vørþr] om. D
77 paradisar] i paradísu D 78 post inngøngo add. þar D 79 syndo] syn D 80 crossmarc ⟨þet-ta⟩] conieci signum istud T 81 Ef angelus sa er vørþr er paradisar bannar þer inngøngo þa syndo
honom crossmarc oc] om. C 82 post se
g add. þú D 83 þat] om. C D 84 er] sem post sem add.
Gud⟨s⟩ son er D 85 nu] om. D 86 sa er nu] om. B 87 er] enn B var D 88 crossfestr] crossfesti B
89 hafe] hefir C ad hann D 90 þangat] hingat B C 91 sent] sende D 92 hafe ⟨þic⟩ þingat sent] conieci transmisit te ad me huc T 93 sva] eptir þvi sem mer var kent B 94 gørða ec sva at] om. C 95 Nu gørða ec sva at] Enn er D 96 post oc add. þetta C 97 at ec męlta viþ] om. B
98 vorþ] emendavi vorþr 99 paradisar vorþ] om. B D 100 viþ ⟨englenn⟩ paradisar vorþ] conieci ad angelum custodem paradysi T 101 sem mer var boþet] om. B D 102 ante hann add. Þá D
103 þegar] om. D 104 fyrer] om. B 105 fyrer mer] om. C D 106 paradisar hliþ] paradisu oc D
107 post inn add. híngad D 108 handar] emendavi lect. dub. hogdar post handar add. iafntit B
add. ser C 109 męlti] sagde D 110 scolom] scalltu B post scalltu add. nu C post scolom add.
vid D 111 post lita add. þa B 112 faþer allz manncyns] om. C 113 hingat] her C 114 bratt]
om. C skiótlega D 115 ⟨helgom⟩] ỏllum D 116 post rettlatum add. mỏnnum D 117 ⟨helgom oc⟩ rettlatum] conieci sanctis et iustis T 118 post Drottens add. Chrisz C 119 in⟨s⟩ crossfesta]
om. B 120 Chrisz Drottens in⟨s⟩ crossfesta] om. D 121 Þa] Enn C D 122 høfuðfeþr] fedr C
om. D 123 oc] om. D 124 illvirken] þiofr B 125 sagði] męlti B 126 er illvirkenn sagði]
om. D 127 þa] om. B 128 aller] ante aller add. þeir C þeir D 129 senn] emendavi sennt post senn add. sva C 130 at męla] mæltu D 131 ser] se B 132 Guþ] Drottin minn post minn add.
Almáttugr Skapare D 133 post overþum add. eylifa sælu um allar alldir C ante overþum add. líkn oc lausn D post overþum add. Sídann leidde Gud allsvaldande alla sinn hóp edr flock til eilífs sætis
oc paradísar vistar þar sem ad er lopt listelegt oc liós ævarannlegt aller heilager Guds sungu þá lof
Gude ad eílífu allra alda D 134 ⟨eylifa sælu um allar alldir. Amen⟩] conieci in pascua delectatio-
nis et in uitam eternam. Amen. T om. B
Texts 153
XXVII.1
Karinus1 oc Leutius2 fundosc3 eigi i grofom sinom eftir uppriso Crisz af4
dauþa.5 Helldr6 hafa þeir uppriset7 meþ honom oc marger aþrer8 sem sva9 se-
Mt.
gir10 i Guþspiollom.11Mt. 27:52
27:52
⟨ Et multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt. Oc margir likamir
heilagra dauþra 12 manna er sofnat hofþo 13 riso upp⟩.14 15
1 Karinus] Marinus C ante Marinus add. rubricam Fra Karinus ok Leutius C 2 Leutius] emendavi Leuntius post Leutius add. synir Simeonis C D post Simeonis add. hins Rettlata C 3 ante fundosc add. þeir D 4 af] oc C 5 af dauþa] om. D 6 Helldr] Oc D 7 hafa ⟨…⟩ uppriset] risu upp D 8 post aþrer add. helger menn D 9 sva] om. D 10 segir] ritiþ er B C 11 Helldr hafa þeir … / … i Guþspiollom cf. Mt. 27:52 12 dauþra] om. D 13 post hofþo add. fyrer D 14 riso upp] upprisu D post uppriso add. Kristi risu upp med hỏnom D 15 ⟨Et multa corpora sanctorum
qui dormierant surrexerunt⟩] trasp. hic post cap. XVII.1 et em. secundum Vulgata non sunt ibi
corpora eorum sed resurrexerunt T om. B D
XXVII.2
Karinus oc Leutius1 voro senir2 3 siþan i borg4 Arimathia5 at6 Iosephs7 oc rito8
þenna9 þott niþrstigningar Criz10 af11 ðviat12 þeir villdo ecki viþ menn13 męla oc
leto bocena coma14 i hendr15 16 Nicodemo oc Iosep⟨h⟩ enn þeir17 reþo18 upp
⟨fyrer⟩ ⸌oðrom⸍.19 20 Enn21 morgom mannzøll⟨drom⟩22 siþar comsc at boc þeire23
Theodosius keisere24 sonr25 Archadii. Hann26 hafði meþ sér i Miclagarþ oc let
þar uppraþa27 oc varþ þar28 monnom29 alldat30 umb.31 Per omnia ⟨Benedictus
Deus in⟩ secula seculorum.32 33 Amen.
1 Leutius] pro Leucius 2 senir] emendavi lect. dub. sendir 3 voro senir] vitrudust D 4 post borg add. þeiri er heitir C 5 Arimathia] emendavi Arimachia 6 at] om. B D 7 Iosephs]
Ioseph B 8 rito] skrifdu C ritudu post ritudu add. þar D 9 þenna] foramen in cod. B 10 Criz]
Drottins D 11 af] om. D 12 ðviat] þvi D 13 ante menn add. adra D 14 leto bocena coma]
sendu bókina þessa D 15 post hendr add. þeim C 16 i hendr] til handa D 17 þeir] þesser D
18 reþo] lasu B hafa lesit C lietu upplesa D post upplesa add. sídann D 19 ⸌oðrom⸍] iter. in marg. 20 fyrer oðrom] om. C 21 post Enn add. þar eptir D 22 ante mannzøll⟨drom⟩ add. árum oc D 23 þeire] þann C 24 keisere] biskup D post keisere add. oc A lectio dub. expunxi, add.
hann var C 25 sonr] emendavi lect. dub. oc sendi 26 hann] oc B C D 27 uppraþa] upplesa C D
28 þar] þvi C post þar add. þvi D 29 ante monnom add. ỏllom D 30 alldat] dat B altídt D post al-tídt add. oc fyrer þessa nú skráda jarteikn er Gud vilde veita oss oc ollum mǫnnum rett kristum. Þa
skilim vier so segia D 31 alldat umb] nytt um dasemdir C post dasemdir add. Almattigs Guds C
32 in secula seculorum] om. B um allar alder D 33 Per omnia ⟨Benedictus Deus in⟩ secula seculorum] om. T Dírd sie Gude Fødr oc Syne oc Helgum Anda oc svo sem hún var ad upphafe er enn
nú oc iafnann oc um allar alder. Amen. D
154 Niðrstigningar saga
Niðrstigningar saga
The Younger Redaction
(E Copenhagen, Den Arnamagnæanske Samling, AM 238 fol. V)
XVIII.31rMt. 3:16–17
lr [1r] Þessi er Son minn elskuligr vidur þann er mier likadi vel ok for eg firir Mt.
asionu hans ok steig eg nidur til ydar til þess at segia ydur at sialfur Guds Son 3:16–17
upprennandi af hifna hæd mun skiott koma ok vitia ydar ok allra sina vina þeira
er sitia i myrk⟨r⟩um ok i skugga daudans.1
1 ok for eg … / … i skugga daudans cf. Lc. 1:76–9
XIX.1
Ok þa er Adam fadir vor heyrdi þat sagt at Iesus er skridur1 i Iordan gladdiz
hann geysi miog ok leit til Seth sonar sins ok mællti vid hann. Heyrdu son minn
sagdi hann ber fram ok boda hofudfedrum alla hluti þa er þu heyrdir af Mikaele
hofudeingli þa er eg senda þik til paradisar hlids at þu skylldir bidia Drottin at
hann sendi engil ⟨sinn⟩2 ok gæfi þer vidsmiorh af myskunnartre at eg smyrda
likama minn þa er eg var siukur. Þa geck Seth fram ok sagdi til hofudfedrum
ok spamanna ok mælti sva. Eg Seth þa er eg kom til hlida paradisar eg sa3 elld
brennanda sa er bannade hveriu sem einum manne ingaungo ok einglar Guds
vardveittu þessi hlid bædi firir dioflu⟨m⟩ ok syndugum monnum4 ok þar sem eg
stod vard eg miog gagnhræddur ok bad eg til Drottins med miklum otta. Þa
syndiz mier Mikael eingill ok mællti vid mik. Eg er sendur til þin af Drottni.
Eg er skipadur yfir mannlegum likama. Enn eg segi þer Seth med sonnu. Eigi
þarf þu at starfa med ervidi eda tarum bidia sakir vidsmiors myskunnartres at
þu smyrir fodur þinn Adam at betridz likams sott hans þviat med aungum hætti
mattu taka þetta vidsmiorh nema æfstum dogum okomins tima þa er adur ⸌fyl-
laz⸍5 VMCXXX ara. Þa mun koma yfir jord hinn elskulegsti Guds Son Christus
at vekia upp likame⟨r⟩ daudra manna.6 Oc þa er hann sialfur kemr mun hann
skira i vatni ok Helgum Anda þa mun hann smyria alla þa er ꜳ hann trua med
vidsmiorvi sinnar myskunnar ok mun þetta myskunnar vidsmior vera til
en⸌d⸍urgetningar7 þeim er fa muno af vatni ok Helgum Anda i eilift lif. Þa mun
nidurstiga til jardar enn elskuligsti Sonur Guds Christus8 ok mun þa inleida
fodur þinn Adam i paradisum til miscunartress.
1 skridur] emendavi skirdur 2 engil ⟨sin⟩] conieci angelum suum K 3 eg sa] bis scr. 4 Eg sa elld brenanda … / … ok syndugum monnum cf. Petr. Com. Hist. Schol. Liber Genesis 3:24
Texts 155
(
47/37) 5 ⸌fyllaz⸍ ] iter. in marg. 6 likame⟨r⟩ daudra manna] corpora mortorum K 7 ⸌d⸍] iter.
in marg. 8 med aungum hætti … / … Sonur Guds Christus cf. Vita Adae et Evae (vers. 42)
XIX.2
Ok þa ⟨er⟩1 allir hofudfedur ok spamenn heyrdo þessa hluti framsagda af Seth
þa fognudo þeir med mikille gledi.
1 Ok þa ⟨er⟩] Et cum K
XX.1Mt. 26:38
Ok þa er allir helgir glaudduz meþ fagnade þa kom til þeira helvitís hofdíngi
leidtogi daudra i liking hrædilegs dreka ok miog auskurlegs sa er stundum
syndiz þeim med VI hofdum enn stundum med III ⟨enn⟩ stundum i manzliki.1
Hann hliodadi med harri roddu til hevítis ok sagdi. Bu þig sialfur med allri.
Kanstu at taka vid Jesu sa er sialfan sik dyrkar ok segiz vera Christus Son Guds
Mt.
enn hann er madur þviat hann ottaz daudan svo mælande. Hrygg er aund min
26:38
allt til dauda 2 ok margar illgiordir fyndi hann i moti mier ok marga græddi
hann med ordi sínu þa er eg giorda blinda hallta krepta likþra ok kvalda
meinsemdum.3
1 helvitís hofdíngi … / … i manzliki cf. Ap. 12:3–5 2 hann ottaz daudan svo mælande. Hrygg er
aund min allt til dauda] timnes mortem dicens. Tristis est anima mea usque ad mortem K T om. A
B C D 3 ok margar illgiordir … / … kvalda meinsemdum cf. Mt. 10:8 et 11:5
XX.2
Þa svaradi helviti ok sagdi til Satans hofdingia. Hverr er sua mattugur i orde ok
se hann þo madur ok ottaz dauda þviat alla mattuga jardar hofdingia hefi eg
halldit undir mino vallde þa er þu fluttir nu yndir orpna med þinom styrk. Enn
ef þu ert mattugur hverr er þessi ⸌madur⸍ 1 Jesus er ottaz dauda ok stendur þo i
moti þier ok þinu valldi. Ef hann ⟨er⟩ þvi likur i manndomi mattugur ok styrkur
sannliga segi þer almattugur er hann þa i guddome ok eingi mun þa mega i moti
standa hans styrk ok mætti ok ef hann segir sig hrædaz2 dauda þa vill hann
leyna guddoms mætti sinum ok eigi mun þat vera um eilifar veralldir. Þa svarar
Satan helvitis hofdinge ok mællti. Hvi efar þu eda ottaz at taka þenna Iesum er
bædi gioriz minn ok þinn mo⟨t⟩staudumadur þviat eg freistada hans ok vakta