by Plautus
aequom videtur quin quod peccarim
Stas.
I modo.
Lesb.
Potissimum mi id obsit.
Stas.
I modo.
Lesb.
O pater,
190 enumquam aspiciam te? —
Stas.
I modo, i modo, i modo.
tandem impetravi abiret. di vestram fidem,
edepol re gesta pessume gestam probe,
si quidem ager nobis salvos est; etsi admodum
in ambiguo est etiam nunc quid ea re fuat.
195 sed id si alienatur, actumst de collo meo,
gestandust peregre clupeus, galea, sarcina:
effugiet ex urbe, ubi erunt factae nuptiae,
ibít istac, aliquo, in maximam malam crucem,
latrocinatum, aut in Asiam aut in Ciliciam.
200 ibo huc quo mi imperatumst, etsi odi hanc domum,
postquam exturbavit hic nós ex nostris aedibus. —
ACT III.
Callicles
Quó modo tu istuc, Stasime, dixti?
Stasimvs
Nostrum erilem filium
Lesbonicum suam sororem despondisse. em hoc modo.
Call.
Cuí homini despondit?
Stas.
Lysiteli Philtonis filio,
sine dote.
Call.
Sine dote ille illam in tantas divitias dabit?
5 non credibile dicis.
Stas.
At tu édepol nullus creduas.
si hoc non credis, ego credidero —
C.
Quid?
S.
Me nihili pendere.
Call.
Quam dudum istuc aut ubi actumst?
Stas.
Ilico hic ante ostium,
tam modo, inquit Praenestinus.
Call.
Tanton in re perdita,
quam in re salva Lesbonicus factus est frugalior?
Stas.
10 Atque equidem ipsus ultro venit Philto oratum filio.
Call.
Flagitium quidem hercle fiet, nisi dos dabitur virgini.
postremo edepol ego istam rem ad me áttinere intellego.
ibo ad meum castigatorem atque ab eo consilium petam. —
Stas.
Propemodum quid illic festinet sentio et subolet mihi:
15 ut agro evortat Lesbonicum, quando evortit aedibus.
o ere Charmides, quam apsenti hic tua res distrahitur tibi!
utinam te rediisse salvom videam, ut inimicos tuos
ulciscare, ut míhi, ut erga te fui et sum, referas gratiam.
nimium difficilest reperiri amicum ita ut nomen cluet,
20 quoi tuam quom rem credideris, síne omni cura dormias.
sed generum nostrum ire eccillum video cum adfini suo.
nescio quíd non satis inter eos convenit: celeri gradu
eunt uterque, ille reprehendit hunc priorem pallio.
haud ineuscheme astiterunt. huc aliquantum apscessero:
25 est lubido orationem audire duorum adfinium.
Lysiteles
Sta ilico, noli avorsari neque te occultassis mihi.
Lesbonicvs
Potin ut me ire quo profectus sum sinas?
Lys.
Si in rem tuam,
Lesbonice, esse videatur, gloriae aut famae, sinam.
Lesb.
Quod est facillumum, facís.
Lys.
Quid id est?
Lesb.
Amico iniuriam.
Ly.
5 Neque meumst neque facere didici.
Le.
Indoctus quam docte facis.
quid faceres, si quis docuisset te, ut sic odio esses mihi?
qui bene cum simulas facere mihi te, male facis, male consulis.
Lys.
Egone?
Lesb.
Tune.
Lys.
Quid male facio?
Lesb.
Quod ego nolo, id cum facis.
Lys.
Tuae rei bene consulere cupio.
Lesb.
Tu mihi es melior quam egomet mihi?
10 sat sapio, satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi.
Lys.
An id est sapere, ut qui beneficium a benevolente repudies?
Lesb.
Nullum beneficium ésse duco id quod quoi facias non placet.
scio ego et sentio ipse quid agam, neque mens officio migrat,
nec tuis depellar dictis quin rumori serviam.
Lys.
15 Quid ais? nam retineri nequeo quin dicam ea quae promeres:
itan tandem hanc maiores famam tradiderunt tibi tui,
ut virtute eorum anteparta per flagitium perderes?
atque honori posterorum tuorum ut vindex fieres,
tibi paterque avosque facilem fecit et planam viam
20 ad quaerundum honorem: tu fecisti ut difficilis foret,
culpa maxume et desidia tuisque stultis moribus.
praeoptavisti, amorem tuom uti virtuti praeponeres.
nunc te hoc pacto credis posse optegere errata? aha, non itast:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo:
25 in foro operam amicis da, ne in lecto amicae, ut solitus es.
atque ego istum agrum tíbi relinqui ób eam rem enixe expeto,
ut tibi sit qui te corrigere possis, ne omnino inopiam
cives obiectare possint tibi, quos tu inimicos habes.
Lesb.
Omnia ego istaec quae tu dixti scio, vel exsignavero,
30 ut rem patriam et gloriam maiorum foedarim meum:
scibam ut esse me deceret, facere non quibam miser;
ita vi Veneris vinctus, otio captus in fraudem incidi.
et tibi nunc, proinde ut merere, summas habeo gratias.
Lys.
At operam perire meam sic et te haec dicta corde spernere †
35 perpeti nequeo, simul me piget parum pudere te;
et postremo, nisi mi auscultas atque hoc ut dico facis,
tute pone te latebis facile, ne inveniat te Honor,
in occulto iacebis cum te maxume clarum voles.
pernovi equidem, Lesbonice, ingenium tuom ingenuom admodum;
40 scio te sponte non tuapte errasse, sed amorem tibi
pectus opscurasse; atque ipse Amoris teneo omnis vias.
ita est amor, ballista ut iacitur: nihil sic celere est neque volat;
atque is mores hominum moros et morosos efficit:
minus placet magis quód suadetur, quod dissuadetur placet;
45 quom inopiast, cupias, quando eius copiast, tum non velis;
ille qui aspéllit is compellit, ille qui cónsuadet vetat.
insanum et malumst in hospítium devorti ad Cupidinem.
sed te moneo hoc etiam atque etiam, ut reputes quid facere expetas.
si istuc, ut conare, facis † indicium tuom incendes genus;
50 tum igitur tibi aquae érit cupido, genus qui restinguas tuom,
atque sí eris nactus, proinde ut corde amantes sunt cati —
ne scintillam quidem relinques, genus qui congliscat tuom.
Lesb.
Facilest inventu: datur ignis, tametsi ab inimico petas.
sed tu obiurgans me a peccatis rapis deteriorem in viam.
55 meam vis sororem tibi dem suades sine dote. aha, non convenit
me, qui abusus sum tantam rem patriam, porro in ditiis
esse agrumque habere, egere illam autem, ut me merito oderit.
numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem.
sicut dixi, faciam: nolo te iactari diutius.
Lys.
60 Tanto meliust te sororis causa egestatem exsequi
atque eum agrum me habere, quam te, tua qui toleres moenia?
Lesb.
Nolo ego mihi te tam prospicere, qui meam egestatem leves,
sed ut inops infamis ne sim, ne mi hanc famam differant,
> me germanam meam sororem in concubinatum tibi,
65 si sine dote dem, dedisse magis quam in matrimonium.
quis me improbior perhibeatur esse? haec famigeratio
té honestet, me conlutulentet, si sine dote duxeris:
tibi sit emolumentum honoris, mihi quod obiectent siet.
Lys.
Quid? te dictatorem censes fore, si aps té agrum acceperim?
Lesb.
70 Neque volo neque postulo neque censeo, verum tamen
is est honos homini pudico, meminisse officium suom.
Lys.
Scio equidem te animatus ut sis; video, subolet, sentio:
id agis, ut, ubi adfinitatem inter nos nostram adstrinxeris
atque eum agrum dederis nec quicquam hic tibi sit qui vitam colas,
75 effugias ex urbe inanis; profugus patriam deseres,
cognatos, adfinitatem, amicos factis nuptiis:
mea opera hinc proterritum te meaque avaritia autument.
id me commissurum ut patiar fieri, ne animum induxeris.
Stas.
Non enim póssum quin exclamem euge. euge, Lysiteles, πάλιν.
80 facile palmam habes: hic victust, vicit tua comoedia.
hic agit magis ex argumento et versus melioris facit.
etiam ob stultitiam tuam te † curis multabo mina.
Lesb.
Quid tibi intérpellatio aut in consilium huc accessio est?
S.
Eodem pacto, quo huc accessi, apscessero.
Le.
I hac mecum domum,
85 Lysiteles, ibi de istis rebus plura fabulabimur.
Lys.
Nil ego in occulto agere soleo. meus ut animust, eloquar:
si mihi tua soror, ut ego aequom censeo, ita nuptum datur,
sine dote, neque tu hinc abituru’s, quod meum erit id erit tuom;
sin aliter animatus es, bene quod agas eveniat tibi,
90 ego amicus numquam tibi ero alio pacto. sic sententia est. —
Stas.
Abiit hercle ille quidem. ecquid audis, Lysiteles? ego te volo.
hic quoque hinc ábiit. Stasime, restas solus. quid ego nunc agam,
nisi uti sarcinam constringam et clupeum ad dorsum accommodem,
fulmentas iubeam suppingi soccis? non sisti potest.
95 video caculam militarem me futurum haud longius:
ad aliquem regem in saginam erus sése coniciet meus;
credo ad summos bellatores acrem fugitorem fore
et capturum spolia ibi illum quí meo ero adversus venerit.
egomet autem quom extemplo arcum mihi et pharetram et ságittas sumpsero,
100 cassidem in caput, dormibo placide ín tabernaculo.
ad forum ibo: nudius sextus quoi talentum mutuom
dedi, reposcam, ut habeam, mecum quod feram, viaticum. —
Megaronides
Vt mihi rem narras, Callicles, nullo modo
potest fíeri prosus quin dos detur virgini.
Callicles
Namque hercle honeste fieri ferme non potest,
ut eam perpetiar ire in matrimonium
5 sine dote, quom eius rem penes me habeam domi.
Meg.
Parata dos domist; nisi expectare vis,
ut eam sine dote frater nuptum conlocet.
post adeas tute Philtonem et dotem dare
te ei dicas, facere id eius ob amícitiam patris.
10 verum hoc ego vereor, ne istaec pollicitatio
te in crimen populo ponat atque infamiam;
non temere dicant te benignum virgini:
datam tibi dotem, ei quam dares, eius a patre,
ex ea largiri te illi, neque ita ut sit data
15 columem te sistere illi, et detraxe autument.
nunc si opperiri vis adventum Charmidi,
perlongumst: huic ducendi interea abscesserit
lubido; atque ea condicio huic vel primaria est.
Call.
Nam hercle omnia istaec veniunt in mentem mihi.
20 vide si hóc utibile magis atque in rem deputas,
ut adeam Lesbonicum, edoceam ut res se habet.
sed ut égo nunc adulescenti thensaurum indicem
indomito, pleno amoris ac lasciviae?
minime, minime hercle vero. nam certo scio,
25 locum quoque illum omnem, ubi situst, comederit;
quem fodere metuo, sonitum ne ille exaudiat
neu rem ipsam indaget, dotem dare si dixerim.
Meg.
Quo pacto ergo igitur clam dos depromi potest?
Call.
Dum occasio ei rei reperiatur, interim
30 ab amico alicunde mutuom argentum rogem.
Meg.
Potin est ab amico alicunde exorari?
Call.
Potest.
Meg.
Gerrae. ne tu illud verbum actutum inveneris:
‘mihi quidem hercle non est quod dem mutuom.’
Call.
Malim hercle ut verum dicas, quam ut des mutuom.
Meg.
35 Sed vide consilium, si placet.
Call.
Quid consilist?
Meg.
Scitum, ut ego opinor, consilium inveni.
Call.
Quid est?
Meg.
Homo cónducatur aliquis iam, quantum potest,
quasi sit peregrinus.
Call.
Quid is scit facere postea?
ignota facie, quae hic non visitata sit;
40 mendacilocum aliquem
Call.
Quid is scit facere postea?
falsidicum, confidentem.
Call.
Quid tum postea?
Meg.
Is homo exornetur graphice in peregrinum modum;
quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia
veniat, salutem ei nuntiet verbis patris:
45 illum bene gerere rem et valere et vivere,
et eum rediturum actutum; ferat epistulas
duas, éas nos consignemus, quasi sint a patre:
det alteram illi, álteram dicat tibi
dare sese velle.
Call.
Perge porro dicere.
Meg.
50 Seque aurum ferre virgini dotem a patre
dicat patremque id iussisse aurum tibi dare.
tenes iam?
Call.
Propemodo, atque ausculto perlubens.
Meg.
Tum tú igitur demum adulescenti aurum dabis,
ubi erit locata virgo in matrimonium.
Call.
55 Scite hercle sane.
Meg.
Hoc, ubi thensaurum effoderis,
suspicionem ab adulescente amoveris:
censebit aurum esse a patre allatum tibi,
tu de thensauro sumes.
Call.
Satis scite et probe;
quamquam hoc me aetatis sycophantari pudet.
60 sed epistulas quando opsignatas adferet,
sed quom opsignatas attulerit epistulas
nonne arbitraris eum adulescentem anuli
paterni signum novisse?
Meg.
Etiam tu taces?
sescentae ad eam rem causae possunt conligi:
65 illum quem habuit perdidit, alium post fecit novom.†
iam si opsignatas non feret, dici hoc potest,
apud pórtitorem eas resignatas sibi
inspectasque esse. in huius modi negotio
diem sermone terere segnities merast:
70 quam vis sermones possunt longi texier.
abi ad thensaurum iam confestim clanculum,
servos ancillas amove. atque audin?
Call.
Quid est?
Meg.
Vxorem quoque eampse hanc rem uti celes face,
nam pol tacere numquam quicquamst quod queat.
75 quid nunc stas? quin tu hinc amoves et te moves?
aperi, deprome inde auri ad hanc rem quod sat est,
>
continuo operíto denuo; sed clanculum,
sicut praecepi; cunctos exturba aedibus.
Call.
Ita faciam.
Meg.
At énim nimis lóngo sermone utimur,
80 diem conficimus quod iam properatost opus.
nihil est de signo quod vereare; me vide:
lepida est illa caúsa, ut commemoravi, dicere
apud pórtitores esse inspectas. denique
diei tempus non vides? quid illúm putas,
85 natura illa atque ingenio? iam dudum ebriust.
quidvis probare poterit; tum, quod maxumumst,
adferre, non petere hinc se dicet.
Call.
Iam sat est.
Meg.
Ego sycophantam iam conduco de foro
epistulasque iam consignabo duas,
90 eumque húc ad adulescentem meditatum probe
mittam.
Call.
Eo ego igitur intro ad officium meum.
tu istuc age. —
Meg.
Actum reddam nugacissume. —
ACT IV.
Charmides
Salsípotenti et mulsípotenti Iovis frátri et Nerei Néptuno
laetús lubens laudes ágo et grates gratiásque habeo et fluctibus salsis,
quos pénes mei fuit saepé potestas, bonis meís quid foret et meaé vitae,
quom suís med ex locis ín patriam suavíssumam reducem fáciunt.
5 atque égo, Neptune, tibi ánte alios deos grátias ago atque habeó summas;
nam te ómnes saevomqué severumque atque ávidis moribus cómmemorant,
spurcíficum, immanem, intólerandum, vesánum: contra opera éxpertus,
nam pól placido te et clémenti meo usqué modo, ut volui, usús sum in alto.
atque hánc tuam gloriam iam ánte auribus accéperam, et nobilest ápud homines,
10 paupéribus te parcére solitum, dités damnare atqué domare.
abi, laúdo, scis ordíne, ut aequomst, tractáre homines; hoc dís dignumst.
semper mendicis modesti sint.
fidús fuisti: infidum ésse iterant; nam apsqué foret te, sat scío in alto
distráxissent disqué tulissent satellítes tui me miserúm foede
15 bonaque ómnia mea item uná mecum passím caeruleos pér campos:
ita iám quasi canes, haud sécus, circum stabánt navem turbinés venti,
imbrés fluctusque atqué procellae infénsae frangere málum,
ruere ántemnas, scindére vela, ni túa pax propitia fóret praesto.
apage á me sis, dehinc iám certumst otió dare me; satis pártum habeo
20 quibus aérumnis delúctavi, filió dum divitiás quaero.
sed quís hic est, qui in plateam íngreditur
cum nóvo ornatu speciéque simul?
pol quámquam domi cupio, ópperiar,
quam hic rém agat animum advortam.
Sycophanta
Huíc ego die nomén Trinummo fáciam: nam ego operám meam
tribus nummis hodie locavi ad artis nugatorias.